Ο θρησκευτικός-ποιητικός λόγος του Ρωμανού του Μελωδού, του γνωστότερου υμνογράφου του Βυζαντίου, συγκεντρωμένος σ' έναν καλαίσθητο δεμένο τόμο 1.200 σελίδων από τις εκδόσεις «Αρμός».
Οι «Υμνοι» περιέχουν το πρωτότυπο κείμενο σε αντιπαραβολή με την απέριττη και ουσιαστική απόδοση στα νέα ελληνικά που έχει κάνει ο αρχιμανδρίτης Ανανίας Κουστένης (μια πολύμοχθη μεταφραστική προσπάθεια δέκα χρόνων). Ο ίδιος σημειώνει πως πρόκειται για μια «φτωχή, βοηθητική μετάφραση».
Για τον συριακής καταγωγής υμνωδό, που ασκήτεψε στο μοναστήρι της Παναγίας του Κύρου στην Κωνσταντινούπολη, ο Οδυσσέας Ελύτης στη συλλογή δοκιμίων του «Εν Λευκώ» σημείωνε μεταξύ άλλων:
«Παραμένει μοναδικός. Ο πλησιέστερος και προς τους αρχαίους και προς τους σύγχρονους ποιητές μας. Ενας κρίκος ανοξείδωτος ανάμεσα σε δύο μεγάλες περιόδους ενός και του ίδιου πολιτισμού. Αυτός πέτυχε να διατηρήσει και ν' ανανεώσει τους εκφραστικούς πυρήνες που πρέπουν στο ήθος του ελληνικού λόγου. Κι αυτός θεμελίωσε αρχιτεκτονήματα που ο ίδιος σχεδίασε πάνω στις ανάγκες της συγγραφικής του αποστολής».
Ο πατήρ Ανανίας λειτουργεί στο εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου σ' ένα γηροκομείο στα Εξάρχεια έχοντας μια αφανή απήχηση στο ποίμνιο με τον ηδύτατο, καλοσυνάτο και χειμαρρώδη λόγο του. Αμεσος, καίριος, παρηγορητικός, με χιούμορ πηγαίο και λαϊκό, μιλάει κατά διαστήματα και από το ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας. Ομιλίες του έχουν βγει σε τρία τομίδια με τίτλο «Λόγοι» από τον «Αρμό», καθώς και οι «Παπαδιαμαντικοί Λόγοι» (κυπριακές εκδόσεις «Ακτή»), μια περιεκτική και ευαίσθητη προσέγγιση στο έργο και τη ζωή του ταπεινού Σκιαθίτη.
Τι λέει όμως για τους «Υμνους»;
«Ενας λυρικός ποταμός θεϊκής αγάπης ξεχύνεται μέσα απ' του Ρωμανού τ' αριστουργήματα. Παινεύει με τέλειο τρόπο, με νέο ποιητικό ρυθμό και με τη ζωντανή γλώσσα της εποχής του τον Αφέντη το Χριστό, την Κυρά την Παναγία και τους Αγίους της Εκκλησίας. Αναφέρεται ακόμα και σε κάποια γεγονότα της Θείας Γραφής, αλλά και της εποχής του (6ος μ.Χ. αιώνας).
Ο Ρωμανός είναι μια αποκάλυψη. Στο διάβα των αιώνων εμέθυσε πολλούς. Μεγάλος μάστορας του λόγου και άγιος του Θεού. Ανθρωπος αγάπης και ταπείνωσης. Καθώς διαβάζουμε τους Υμνους του, νιώθουμε στ' αλήθεια πως μας πιάνει απ' το χεράκι και πολύ απαλά και στοργικά μάς πηγαίνει εκεί που θέλει. Κι εμείς χαιρόμαστε κι αφηνόμαστε σ' εκείνον. Και τρυγάμε αχάλαστες χαρές κι αλλάζει λίγο λίγο η ζωή μας».
Οι «Υμνοι» του Ρωμανού αλλά και το κλίμα των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας ήταν η αφορμή για την παρακάτω κουβέντα με τον πατέρα Ανανία. Ας τον αφουγκραστούμε.
- Η γνώση και η πίστη συγκρούονται;
«Σπουδαία πράγματα και τα δύο. Θεία δώρα. Η Πτώση του ανθρώπου έφερε αυτή τη σχέση αντίθεσης. Η πίστη είναι η μέγιστη γνώση, είναι η λογική του Θεού. Η γνώση του ανθρώπου είναι κι αυτή ένα θείο δώρο. Μπαίνοντας όμως το κακό, δυσκολεύει τον άνθρωπο. Κι αντί να ισχύει όπως λέμε στα μαθηματικά η αρχή της συμπληρωματικής διαφοράς, το ένα να συμπληρώνει το άλλο, ισχύει η αρχή της αντιθέσεως. Αυτή είναι και η αμαρτία. Τι είναι αμαρτία; Απουσία Θεού. Αμα φύγει ο Θεός από την ψυχή του ανθρώπου και από τη ζωή, ο άνθρωπος δυσκολεύεται. Και τα δώρα που του έδωσε ο Θεός τα χρησιμοποιεί στραβά πολλές φορές».
- Η λογική τι ρόλο παίζει;
«Κανονικά μας φέρνει στο Λόγο, στον Ποιητή. Τι λέει ο πατέρας των επιστημών, ο Αριστοτέλης; Υπάρχουν μύρια πράγματα που κινούνται στο Σύμπαν. Στο τέλος όμως αυτών των πραγμάτων υπάρχει κάτι ακίνητον που κινεί όλα τα κινούμενα. Κι αυτό το ονόμασε πρώτο κινούν - ακίνητον. Είναι η πρώτη φιλοσοφία-θεολογία. Δηλαδή η λογική, στην ουσία, μας φέρνει στο Θεό. Τι κάνανε όμως στη Δύση; Ορθολογισμό. Με το Διαφωτισμό πήρανε μόνο τον ορθό λόγο και τον βάλανε δυνάστη. Κι ο άνθρωπος τι γίνεται τότε; Στεγνός και στυγνός. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο λογική. Είναι και ένστικτο και αίσθημα και συναίσθημα και άλλες δύναμες, που θα 'λεγε και ο Μακρυγιάννης. Αμα έχουμε μέσα μας Θεό -γιατί χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται κατά τον Ντοστογιέφσκι- τότε και η ανθρώπινη γνώση και η θεία γνώση συγχορδίζονται, συνηχούν όπως λέμε στη μουσική, παράγοντας άριστο αποτέλεσμα, που είναι η λατρεία του Θεού».
«Η απλότητα είναι φως»
- Ο Ρωμανός ο Μελωδός μιλάει σ' έναν ύμνο του για τους Αποστόλους «που πρώτα ράβανε δίχτυα κι εξαφανίζουν τώρα των ρητόρων τις περιπλοκές με απλούστερα λόγια». Η απλότητα γιατί έχει χαθεί και υπάρχει μια σύγχυση σήμερα;
«Ο Παπαδιαμάντης λέει έχουμε δύο πράγματα που είναι σπουδαία: την απλότητα και τη λιτότητα. Τι ωραία που τα λέει. Η απλότητα είναι δύναμη, είναι φως. Διότι απλώνεται ο άνθρωπος δι' αυτής σ' όλο τον υπαρξιακό του χώρο. Ενώ πολλαπλότητα τι σημαίνει; Κατακερματισμός του όντος. Εχουμε πολλούς εαυτούς σήμερα. Κι εγώ το παθαίνω: άλλα να σκέφτομαι το πρωί, άλλα το μεσημέρι, άλλα το βράδυ. Με τη Θεία Χάρη ο άνθρωπος έχει την ενότητα και την απλότητα. Κι οι Απόστολοι με την απλότητα του ευαγγελικού λόγου κατάργησαν τα κατασκευάσματα των ρητόρων. Τα έδιωξαν και μπήκε στις ψυχές των ανθρώπων η απλότης του Θεού, γιατί και το θείον είναι απλό. Η απλότητα κι η λιτότητα είναι εξίσου σπουδαία. Το να έχει κανείς μέτρο. Το μέτρο γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα. Κι όμως σήμερα οι Ελληνες είμαστε τόσο πολλαπλοί και φορτωμένοι που δεν αντέχουμε τον εαυτό μας. Βέβαια, όταν έρθει η Θεία Χάρις, μας κάνει ανάλαφρους, σαν να 'χουμε φτερά. Πετάμε, χαιρόμαστε.
»Πιο παλιά οι άνθρωποι ήταν φτωχοί, αλλά είχαν τη χαρά του Θεού μέσα τους, τη χαρά της δημιουργίας και της φύσεως. Ηταν ένθεοι οι άνθρωποι. Γι' αυτό βάσταξαν και πατρίδα και φαμελιές και πολέμους και αρώστιες και θανατικά. Τόσα και τόσα δεν πέρασαν. Και σήμερα περνάμε. Σήμερα όμως είμαστε πιο δυσκολεμένοι, διότι επληθύνθη η ανθρώπινη γνώση, η ψευδώνυμος γνώση. Οπου και να στραφείς ραδιόφωνα, τηλεοράσεις λένε, λένε, λένε. Δεν αντέχω, τα κλείνω και κοιμάμαι. Κάνω ένα σταυρό για όλους και λέω "Θεούλη μου βοήθα τους να 'ναι καλά"».
«Η πίστη είναι σχέση»
- Να πούμε για την «ελπίδα της πίστεως» που αναφέρει συχνά ο Ρωμανός.
«Αν στα ανθρώπινα η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, στην Εκκλησία μας η ελπίδα είναι αθάνατη και ενυπόστατη γιατί είναι ο ίδιος ο Χριστός. Η πίστη είναι σχέση. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα πιστεύω που σημαίνει έχω σχέση εμπιστοσύνης. Σχέση Θεού -ανθρώπου, ανθρώπου - Θεού. Γι' αυτό κι ήρθε ο Ιησούς να μας συνδέσει πάλι με τον Ουρανό, απ' όπου είχαν εκπέσει οι Πρωτόπλαστοι. Τι ζητούσε από τους ακροατές του και τους αιτούμενους; Την πίστη. Και στις ανθρώπινες σχέσεις εμπιστοσύνη θέλουμε και αγάπη. Ακόμη και στο φούρνο όταν πάμε να πάρουμε ψωμί, τι κάνουμε; Ασκούμε πίστη. Γιατί; Διότι πιστεύουμε ότι ο φούρναρης δεν έχει βάλει φάρμακο, φαρμάκι να πεθάνουμε. Ασκούμε έργο πίστεως. Και το παίρνουμε και το τρώμε».
- Αναφέρεστε συχνά στις ομιλίες σας στους δυσκολεμένους και πονεμένους. Ποιο είναι το λαδάκι που χρειάζεται η ψυχή τους; Η ελπίδα; Η ευσπλαχνία; Η καλοσύνη;
«Ολα αυτά. Και ο Ιησούς Χριστός, ο επιούσιος άρτος. Κάθε άνθρωπος τον Ιησού Χριστό ζητάει. Ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος. Δεν φτάνει μόνο το ψωμί που δίνουν τα συστήματα, η ψυχή με τι θα τραφεί; Η ψυχή είναι η ουσία του όντος. Το σώμα είναι το περίβλημα, ο ναός της ψυχής. Οταν δώσεις στον άνθρωπο τον Χριστό, την ειρήνη Του και τη χάρη Του, τότε ο άνθρωπος ανασταίνεται και μπορεί να ζήσει λιτότατα. Τι χρειάζεται; Λίγο ψωμάκι να φάει, ένα ρούχο να ρίξει απάνω του και μια τρύπα να μείνει. Οταν δεν έχει όμως τη χάρη του Χριστού, τα θέλει όλα γιατί δεν έχει τίποτε. Σήμερα τα θέλουμε όλα, γιατί οι περισσότεροι δεν έχουμε τίποτα. Μα χορταίνει με λεφτά ο άνθρωπος; Τον Χριστό χρειάζεται, κάθε ψυχούλα αυτόν ζητάει. Κι άμα μπορούμε ας μιλάμε στον Χριστό για τους ανθρώπους, ιδίως τους πονεμένους και δυσκολεμένους. Ας τον παρακαλούμε να τους επισκεφθεί και να τους βοηθήσει. Κι ας είναι φτωχοί κι ας είναι οτιδήποτε».
- «Εν τη πτωχεία τα πλούσια»;
«Το έλεγε ο άγιος Νικόλαος. Αυτό είναι σοσιαλισμός. Τι άλλο είναι ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός; Εκκλησούλα είναι. Στην αρχαία εκκλησία τι κάνανε; Ο,τι περίσσευε του καθενός το πήγαινε στα πόδια των Αποστόλων, όχι στην τσέπη. Και κείνοι το βάζανε σ' ένα ουδέτερο μέρος και πήγαινε ο καθένας κι έπαιρνε ό,τι χρειαζόταν. Δεν υπάρχει ισότητα, ανισότητα υπάρχει. Οταν έχουμε δυο νοικοκυριά και το ένα έχει δύο ανθρώπους και το άλλο πέντε, θα δώσουμε το ίδιο και στα δύο νοικοκυριά; Οχι. "Το ημών περίσσευμα εις το εκείνων υστέρημα", έλεγε ο απόστολος Παύλος. Από το Ευαγγέλιο τα πήρε ο μαρξισμός, αλλά δεν τα κατάφερε να τα εφαρμόσει γιατί έβαλε τη βία. Και η βία φέρνει τη βία και το μίσος. Ενώ η Ορθοδοξία έχει την ελευθερία και την αγάπη. Ο Χριστός δεν έχυσε το αίμα κανενός, έχυσε το αίμα το δικό του».
Ενθεοι πολέμαρχοι
- Στις ομιλίες σας εκτός από τους αγίους αναφέρεστε σε ήρωες της Επανάστασης του '21, στον Σολωμό. Είναι από μια αίσθηση μνήμης;
«Συμπορεύονται αυτά. Η εκκλησούλα μας 400 χρόνια βάστηξε το έθνος των Ελλήνων. Διότι αν δεν ήταν η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Τουρκοκρατία, εμείς θα 'μαστε σήμερα ή μουσουλμάνοι ή Φράγκοι. Ολοι εκείνοι οι πολέμαρχοι ήταν ένθεοι. Ηταν φιλόθεοι, φιλοπάτριδες κι ας μην υπήρχε πατρίδα. Η πατρίδα τότε εταυτίζετο με την εκκλησία. Κι ήταν και φιλάνθρωποι, όχι με την έννοια δίνω ένα φιλοδώρημα, αλλά αγαπούσαν τον άνθρωπο.
Ο Κολοκοτρώνης ελεεινολογούσε τον εαυτό του γιατί στην Τριπολιτσά έσφαξαν τους Τούρκους. Κι ας μας είχαν πατήσει για 400 χρόνια. Το αναφέρει ο Φωτάκος ο γραμματέας του στα απομνημονεύματα. Δεν ήθελε να γίνει αυτό, αλλά έγινε κατ' ανάγκην. Κι ο Σολωμός ήταν ένθεος, γι' αυτό λέει στον "Πόρφυρα": "Αστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του". Εκείνος υπηρέτησε την Επανάσταση ανυμνώντας την με την ποίησή του. Δεν ανυμνεί τους "Ελεύθερους πολιορκημένους»; Αυτούς που ζούσαν θεϊκά, παρότι περικυκλωμένοι από την Τουρκιά, από την άνοιξη, από την πείνα, από την πρόκληση της ζωής κι όμως στην όψη τους τη φθαρμένη έλαμπε το ουράνιο φως. Γι' αυτό και πήγαν μάρτυρες και ήρωες και άγιοι, όλοι της Εξόδου».
Η γλώσσα των θεών
- Δείχνετε ιδιαίτερη αγάπη για τη γλώσσα.
«Είναι η γλώσσα του Ευαγγελίου, η αρχαία ελληνική γλώσσα των θεών. Ο Μέγας Αλέξανδρος έφερε σ' όλο τον κόσμο τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα. Του οφείλουμε πολλά. Η Καινή Διαθήκη, οι ύμνοι, οι λειτουργίες, οι Πατέρες είναι στην ελληνική γλώσσα. Ενα λυρικό ποτάμι που έρχεται από το Θεό κι αρδεύει τη γη και ξαναπάει σαν λατρεία απάνω. Οι Ισπανοί προ ετών δεν πρότειναν στην Ενωμένη Ευρώπη να μπει ως επίσημη γλώσσα η αρχαία ελληνική γιατί έχει συμβατότητα στους κομπιούτερ. Ενώ οι άλλες γλώσσες είναι ασύμβατες, κωδικές. Η ελληνική γλώσσα είναι νοηματική. Σημαίνον και σημαινόμενον ταυτίζονται. Είναι ποιητική, μαθηματική είναι ό, τι θέλετε. Ξέρετε πόσους φιλέλληνες ξένους έχουμε; Οπου γης. Γι' αυτό στεκόμαστε και θα στεκόμαστε».
- Για τις μέρες του Πάσχα τι θα λέγατε τώρα;
«Αφού ο Χριστός ανέστη εκ νεκρών, ανίσταται και κάθε αλήθεια. Οσα σκοτάδια κι αν ρέουν στην ψυχή μας, φεύγουν μπροστά στο Φως του κόσμου και παραδίνονται σ' αυτό. Αυτή είναι η εκδίκηση του Χριστού, η εκδίκηση της αγάπης. Η αναστήλωση του ανθρώπου.
Ο Χριστός ξέρει να... εκδικείται, ξέρει ν' αγαπά. Προσευχόταν και γι' αυτούς που τον σταύρωσαν. Γράφει ο ευαγγελιστής Λουκάς ότι φεύγανε "τύπτοντες τα στήθεια αυτών". Γιατί; Γιατί τους συγκλόνισε η αγάπη του από το ύψος του Σταυρού λέγοντας μέσα από τον άφατο πόνο του: "Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι". Ενας Ρουμάνος ασκητής στα Καρπάθια, ο πατήρ Κλεώπας, τι ευχόταν στους πάντες: "Ενα εύχομαι, να μας φάει όλους ο Παράδεισος". Οπως "έφαγε" τον ληστή, να μας πάρει όλους κοντά ο Χριστός και να μας ελεήσει. Να ληστέψουμε την αγάπη του κι αυτή είναι η καλύτερη ληστεία».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 07/04/2004
Για τον συριακής καταγωγής υμνωδό, που ασκήτεψε στο μοναστήρι της Παναγίας του Κύρου στην Κωνσταντινούπολη, ο Οδυσσέας Ελύτης στη συλλογή δοκιμίων του «Εν Λευκώ» σημείωνε μεταξύ άλλων:
«Παραμένει μοναδικός. Ο πλησιέστερος και προς τους αρχαίους και προς τους σύγχρονους ποιητές μας. Ενας κρίκος ανοξείδωτος ανάμεσα σε δύο μεγάλες περιόδους ενός και του ίδιου πολιτισμού. Αυτός πέτυχε να διατηρήσει και ν' ανανεώσει τους εκφραστικούς πυρήνες που πρέπουν στο ήθος του ελληνικού λόγου. Κι αυτός θεμελίωσε αρχιτεκτονήματα που ο ίδιος σχεδίασε πάνω στις ανάγκες της συγγραφικής του αποστολής».
Ο πατήρ Ανανίας λειτουργεί στο εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου σ' ένα γηροκομείο στα Εξάρχεια έχοντας μια αφανή απήχηση στο ποίμνιο με τον ηδύτατο, καλοσυνάτο και χειμαρρώδη λόγο του. Αμεσος, καίριος, παρηγορητικός, με χιούμορ πηγαίο και λαϊκό, μιλάει κατά διαστήματα και από το ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας. Ομιλίες του έχουν βγει σε τρία τομίδια με τίτλο «Λόγοι» από τον «Αρμό», καθώς και οι «Παπαδιαμαντικοί Λόγοι» (κυπριακές εκδόσεις «Ακτή»), μια περιεκτική και ευαίσθητη προσέγγιση στο έργο και τη ζωή του ταπεινού Σκιαθίτη.
Τι λέει όμως για τους «Υμνους»;
«Ενας λυρικός ποταμός θεϊκής αγάπης ξεχύνεται μέσα απ' του Ρωμανού τ' αριστουργήματα. Παινεύει με τέλειο τρόπο, με νέο ποιητικό ρυθμό και με τη ζωντανή γλώσσα της εποχής του τον Αφέντη το Χριστό, την Κυρά την Παναγία και τους Αγίους της Εκκλησίας. Αναφέρεται ακόμα και σε κάποια γεγονότα της Θείας Γραφής, αλλά και της εποχής του (6ος μ.Χ. αιώνας).
Ο Ρωμανός είναι μια αποκάλυψη. Στο διάβα των αιώνων εμέθυσε πολλούς. Μεγάλος μάστορας του λόγου και άγιος του Θεού. Ανθρωπος αγάπης και ταπείνωσης. Καθώς διαβάζουμε τους Υμνους του, νιώθουμε στ' αλήθεια πως μας πιάνει απ' το χεράκι και πολύ απαλά και στοργικά μάς πηγαίνει εκεί που θέλει. Κι εμείς χαιρόμαστε κι αφηνόμαστε σ' εκείνον. Και τρυγάμε αχάλαστες χαρές κι αλλάζει λίγο λίγο η ζωή μας».
Οι «Υμνοι» του Ρωμανού αλλά και το κλίμα των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας ήταν η αφορμή για την παρακάτω κουβέντα με τον πατέρα Ανανία. Ας τον αφουγκραστούμε.
- Η γνώση και η πίστη συγκρούονται;
«Σπουδαία πράγματα και τα δύο. Θεία δώρα. Η Πτώση του ανθρώπου έφερε αυτή τη σχέση αντίθεσης. Η πίστη είναι η μέγιστη γνώση, είναι η λογική του Θεού. Η γνώση του ανθρώπου είναι κι αυτή ένα θείο δώρο. Μπαίνοντας όμως το κακό, δυσκολεύει τον άνθρωπο. Κι αντί να ισχύει όπως λέμε στα μαθηματικά η αρχή της συμπληρωματικής διαφοράς, το ένα να συμπληρώνει το άλλο, ισχύει η αρχή της αντιθέσεως. Αυτή είναι και η αμαρτία. Τι είναι αμαρτία; Απουσία Θεού. Αμα φύγει ο Θεός από την ψυχή του ανθρώπου και από τη ζωή, ο άνθρωπος δυσκολεύεται. Και τα δώρα που του έδωσε ο Θεός τα χρησιμοποιεί στραβά πολλές φορές».
- Η λογική τι ρόλο παίζει;
«Κανονικά μας φέρνει στο Λόγο, στον Ποιητή. Τι λέει ο πατέρας των επιστημών, ο Αριστοτέλης; Υπάρχουν μύρια πράγματα που κινούνται στο Σύμπαν. Στο τέλος όμως αυτών των πραγμάτων υπάρχει κάτι ακίνητον που κινεί όλα τα κινούμενα. Κι αυτό το ονόμασε πρώτο κινούν - ακίνητον. Είναι η πρώτη φιλοσοφία-θεολογία. Δηλαδή η λογική, στην ουσία, μας φέρνει στο Θεό. Τι κάνανε όμως στη Δύση; Ορθολογισμό. Με το Διαφωτισμό πήρανε μόνο τον ορθό λόγο και τον βάλανε δυνάστη. Κι ο άνθρωπος τι γίνεται τότε; Στεγνός και στυγνός. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο λογική. Είναι και ένστικτο και αίσθημα και συναίσθημα και άλλες δύναμες, που θα 'λεγε και ο Μακρυγιάννης. Αμα έχουμε μέσα μας Θεό -γιατί χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται κατά τον Ντοστογιέφσκι- τότε και η ανθρώπινη γνώση και η θεία γνώση συγχορδίζονται, συνηχούν όπως λέμε στη μουσική, παράγοντας άριστο αποτέλεσμα, που είναι η λατρεία του Θεού».
«Η απλότητα είναι φως»
- Ο Ρωμανός ο Μελωδός μιλάει σ' έναν ύμνο του για τους Αποστόλους «που πρώτα ράβανε δίχτυα κι εξαφανίζουν τώρα των ρητόρων τις περιπλοκές με απλούστερα λόγια». Η απλότητα γιατί έχει χαθεί και υπάρχει μια σύγχυση σήμερα;
«Ο Παπαδιαμάντης λέει έχουμε δύο πράγματα που είναι σπουδαία: την απλότητα και τη λιτότητα. Τι ωραία που τα λέει. Η απλότητα είναι δύναμη, είναι φως. Διότι απλώνεται ο άνθρωπος δι' αυτής σ' όλο τον υπαρξιακό του χώρο. Ενώ πολλαπλότητα τι σημαίνει; Κατακερματισμός του όντος. Εχουμε πολλούς εαυτούς σήμερα. Κι εγώ το παθαίνω: άλλα να σκέφτομαι το πρωί, άλλα το μεσημέρι, άλλα το βράδυ. Με τη Θεία Χάρη ο άνθρωπος έχει την ενότητα και την απλότητα. Κι οι Απόστολοι με την απλότητα του ευαγγελικού λόγου κατάργησαν τα κατασκευάσματα των ρητόρων. Τα έδιωξαν και μπήκε στις ψυχές των ανθρώπων η απλότης του Θεού, γιατί και το θείον είναι απλό. Η απλότητα κι η λιτότητα είναι εξίσου σπουδαία. Το να έχει κανείς μέτρο. Το μέτρο γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα. Κι όμως σήμερα οι Ελληνες είμαστε τόσο πολλαπλοί και φορτωμένοι που δεν αντέχουμε τον εαυτό μας. Βέβαια, όταν έρθει η Θεία Χάρις, μας κάνει ανάλαφρους, σαν να 'χουμε φτερά. Πετάμε, χαιρόμαστε.
»Πιο παλιά οι άνθρωποι ήταν φτωχοί, αλλά είχαν τη χαρά του Θεού μέσα τους, τη χαρά της δημιουργίας και της φύσεως. Ηταν ένθεοι οι άνθρωποι. Γι' αυτό βάσταξαν και πατρίδα και φαμελιές και πολέμους και αρώστιες και θανατικά. Τόσα και τόσα δεν πέρασαν. Και σήμερα περνάμε. Σήμερα όμως είμαστε πιο δυσκολεμένοι, διότι επληθύνθη η ανθρώπινη γνώση, η ψευδώνυμος γνώση. Οπου και να στραφείς ραδιόφωνα, τηλεοράσεις λένε, λένε, λένε. Δεν αντέχω, τα κλείνω και κοιμάμαι. Κάνω ένα σταυρό για όλους και λέω "Θεούλη μου βοήθα τους να 'ναι καλά"».
«Η πίστη είναι σχέση»
- Να πούμε για την «ελπίδα της πίστεως» που αναφέρει συχνά ο Ρωμανός.
«Αν στα ανθρώπινα η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, στην Εκκλησία μας η ελπίδα είναι αθάνατη και ενυπόστατη γιατί είναι ο ίδιος ο Χριστός. Η πίστη είναι σχέση. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα πιστεύω που σημαίνει έχω σχέση εμπιστοσύνης. Σχέση Θεού -ανθρώπου, ανθρώπου - Θεού. Γι' αυτό κι ήρθε ο Ιησούς να μας συνδέσει πάλι με τον Ουρανό, απ' όπου είχαν εκπέσει οι Πρωτόπλαστοι. Τι ζητούσε από τους ακροατές του και τους αιτούμενους; Την πίστη. Και στις ανθρώπινες σχέσεις εμπιστοσύνη θέλουμε και αγάπη. Ακόμη και στο φούρνο όταν πάμε να πάρουμε ψωμί, τι κάνουμε; Ασκούμε πίστη. Γιατί; Διότι πιστεύουμε ότι ο φούρναρης δεν έχει βάλει φάρμακο, φαρμάκι να πεθάνουμε. Ασκούμε έργο πίστεως. Και το παίρνουμε και το τρώμε».
- Αναφέρεστε συχνά στις ομιλίες σας στους δυσκολεμένους και πονεμένους. Ποιο είναι το λαδάκι που χρειάζεται η ψυχή τους; Η ελπίδα; Η ευσπλαχνία; Η καλοσύνη;
«Ολα αυτά. Και ο Ιησούς Χριστός, ο επιούσιος άρτος. Κάθε άνθρωπος τον Ιησού Χριστό ζητάει. Ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος. Δεν φτάνει μόνο το ψωμί που δίνουν τα συστήματα, η ψυχή με τι θα τραφεί; Η ψυχή είναι η ουσία του όντος. Το σώμα είναι το περίβλημα, ο ναός της ψυχής. Οταν δώσεις στον άνθρωπο τον Χριστό, την ειρήνη Του και τη χάρη Του, τότε ο άνθρωπος ανασταίνεται και μπορεί να ζήσει λιτότατα. Τι χρειάζεται; Λίγο ψωμάκι να φάει, ένα ρούχο να ρίξει απάνω του και μια τρύπα να μείνει. Οταν δεν έχει όμως τη χάρη του Χριστού, τα θέλει όλα γιατί δεν έχει τίποτε. Σήμερα τα θέλουμε όλα, γιατί οι περισσότεροι δεν έχουμε τίποτα. Μα χορταίνει με λεφτά ο άνθρωπος; Τον Χριστό χρειάζεται, κάθε ψυχούλα αυτόν ζητάει. Κι άμα μπορούμε ας μιλάμε στον Χριστό για τους ανθρώπους, ιδίως τους πονεμένους και δυσκολεμένους. Ας τον παρακαλούμε να τους επισκεφθεί και να τους βοηθήσει. Κι ας είναι φτωχοί κι ας είναι οτιδήποτε».
- «Εν τη πτωχεία τα πλούσια»;
«Το έλεγε ο άγιος Νικόλαος. Αυτό είναι σοσιαλισμός. Τι άλλο είναι ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός; Εκκλησούλα είναι. Στην αρχαία εκκλησία τι κάνανε; Ο,τι περίσσευε του καθενός το πήγαινε στα πόδια των Αποστόλων, όχι στην τσέπη. Και κείνοι το βάζανε σ' ένα ουδέτερο μέρος και πήγαινε ο καθένας κι έπαιρνε ό,τι χρειαζόταν. Δεν υπάρχει ισότητα, ανισότητα υπάρχει. Οταν έχουμε δυο νοικοκυριά και το ένα έχει δύο ανθρώπους και το άλλο πέντε, θα δώσουμε το ίδιο και στα δύο νοικοκυριά; Οχι. "Το ημών περίσσευμα εις το εκείνων υστέρημα", έλεγε ο απόστολος Παύλος. Από το Ευαγγέλιο τα πήρε ο μαρξισμός, αλλά δεν τα κατάφερε να τα εφαρμόσει γιατί έβαλε τη βία. Και η βία φέρνει τη βία και το μίσος. Ενώ η Ορθοδοξία έχει την ελευθερία και την αγάπη. Ο Χριστός δεν έχυσε το αίμα κανενός, έχυσε το αίμα το δικό του».
Ενθεοι πολέμαρχοι
- Στις ομιλίες σας εκτός από τους αγίους αναφέρεστε σε ήρωες της Επανάστασης του '21, στον Σολωμό. Είναι από μια αίσθηση μνήμης;
«Συμπορεύονται αυτά. Η εκκλησούλα μας 400 χρόνια βάστηξε το έθνος των Ελλήνων. Διότι αν δεν ήταν η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Τουρκοκρατία, εμείς θα 'μαστε σήμερα ή μουσουλμάνοι ή Φράγκοι. Ολοι εκείνοι οι πολέμαρχοι ήταν ένθεοι. Ηταν φιλόθεοι, φιλοπάτριδες κι ας μην υπήρχε πατρίδα. Η πατρίδα τότε εταυτίζετο με την εκκλησία. Κι ήταν και φιλάνθρωποι, όχι με την έννοια δίνω ένα φιλοδώρημα, αλλά αγαπούσαν τον άνθρωπο.
Ο Κολοκοτρώνης ελεεινολογούσε τον εαυτό του γιατί στην Τριπολιτσά έσφαξαν τους Τούρκους. Κι ας μας είχαν πατήσει για 400 χρόνια. Το αναφέρει ο Φωτάκος ο γραμματέας του στα απομνημονεύματα. Δεν ήθελε να γίνει αυτό, αλλά έγινε κατ' ανάγκην. Κι ο Σολωμός ήταν ένθεος, γι' αυτό λέει στον "Πόρφυρα": "Αστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του". Εκείνος υπηρέτησε την Επανάσταση ανυμνώντας την με την ποίησή του. Δεν ανυμνεί τους "Ελεύθερους πολιορκημένους»; Αυτούς που ζούσαν θεϊκά, παρότι περικυκλωμένοι από την Τουρκιά, από την άνοιξη, από την πείνα, από την πρόκληση της ζωής κι όμως στην όψη τους τη φθαρμένη έλαμπε το ουράνιο φως. Γι' αυτό και πήγαν μάρτυρες και ήρωες και άγιοι, όλοι της Εξόδου».
Η γλώσσα των θεών
- Δείχνετε ιδιαίτερη αγάπη για τη γλώσσα.
«Είναι η γλώσσα του Ευαγγελίου, η αρχαία ελληνική γλώσσα των θεών. Ο Μέγας Αλέξανδρος έφερε σ' όλο τον κόσμο τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα. Του οφείλουμε πολλά. Η Καινή Διαθήκη, οι ύμνοι, οι λειτουργίες, οι Πατέρες είναι στην ελληνική γλώσσα. Ενα λυρικό ποτάμι που έρχεται από το Θεό κι αρδεύει τη γη και ξαναπάει σαν λατρεία απάνω. Οι Ισπανοί προ ετών δεν πρότειναν στην Ενωμένη Ευρώπη να μπει ως επίσημη γλώσσα η αρχαία ελληνική γιατί έχει συμβατότητα στους κομπιούτερ. Ενώ οι άλλες γλώσσες είναι ασύμβατες, κωδικές. Η ελληνική γλώσσα είναι νοηματική. Σημαίνον και σημαινόμενον ταυτίζονται. Είναι ποιητική, μαθηματική είναι ό, τι θέλετε. Ξέρετε πόσους φιλέλληνες ξένους έχουμε; Οπου γης. Γι' αυτό στεκόμαστε και θα στεκόμαστε».
- Για τις μέρες του Πάσχα τι θα λέγατε τώρα;
«Αφού ο Χριστός ανέστη εκ νεκρών, ανίσταται και κάθε αλήθεια. Οσα σκοτάδια κι αν ρέουν στην ψυχή μας, φεύγουν μπροστά στο Φως του κόσμου και παραδίνονται σ' αυτό. Αυτή είναι η εκδίκηση του Χριστού, η εκδίκηση της αγάπης. Η αναστήλωση του ανθρώπου.
Ο Χριστός ξέρει να... εκδικείται, ξέρει ν' αγαπά. Προσευχόταν και γι' αυτούς που τον σταύρωσαν. Γράφει ο ευαγγελιστής Λουκάς ότι φεύγανε "τύπτοντες τα στήθεια αυτών". Γιατί; Γιατί τους συγκλόνισε η αγάπη του από το ύψος του Σταυρού λέγοντας μέσα από τον άφατο πόνο του: "Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι". Ενας Ρουμάνος ασκητής στα Καρπάθια, ο πατήρ Κλεώπας, τι ευχόταν στους πάντες: "Ενα εύχομαι, να μας φάει όλους ο Παράδεισος". Οπως "έφαγε" τον ληστή, να μας πάρει όλους κοντά ο Χριστός και να μας ελεήσει. Να ληστέψουμε την αγάπη του κι αυτή είναι η καλύτερη ληστεία».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 07/04/2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου