Ιερά Μονή Μυρσινιωτίσσης,........ του Αρχιμ. Νικοδήμου Παυλόπουλου,

Ιερά Μονή Μυρσινιωτίσσης

Καλλονής Λέσβου

του Αρχιμανδρίτη Νικοδήμου Παυλόπουλου

Μυτιλήνη 2000

***

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Μονή αύτη τιμώμενη επ' ονόματι της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» και επωνυμουμένη της «Μυρσινιωτίσσης» ένεκεν της περί αυτήν υπό μυρσινών καταφοίτου κοιλάδος, κατά πάσαν πιθανότητα, κείται επί της νοτιοδυτικής κλιτύος του βουνού «Δρακοντίτσι» παρά τον Φάραγγα, έχουσα υπεράνω αυτής πιτυοφόρους αειθαλείς λοφίσκους, έμπροσθεν της κατάφυτον αναπεπταμένον το ζείδωρον πεδίον της Καλλονής προ των ομμάτων της ευρείαν εκτεινομένην την κυανόχρουν θάλασσαν, και υπό τα αιώνια κράσπεδα της ρέοντα τον γηραιόν χείμαρρον «Αλευροπόταμον», βρύοντα μυρσίνης, σχοίνου πικροδάφνης μετά κοτίνου, των συμβόλων της δόξης και αρετής, δι' ων καταστέφονται και καλλύνονται τα επί της γης μεγαλεία του Θεού, ως ο ασκητικός βίος ασπίλου και άμωμου παρθένου, νύμφης δοθείσης εις τον Νυμφίον και Κυριόν της δόξης. Ούτω κειμένη η μονή της Παναγίας της Μυρσινιωτίσσης, απέχει από της ανδρώας του Λειμώνος περί τα 45 λεπτά της ώρας, περί τα 30 από της Μητροπόλεως Καλλονής και της θέσεως του Φάραγγος, και περί τα 15 από της κώμης Δαφίων.

* Αναδημοσιεύουμε την ως άνω τοπογραφίαν — εν είδει εισαγωγής — της Ι.Μ. Μυρσινιωτίσσης, ως υπέροχον και λογοτεχνικήν, καθώς εδημοσίευσε ταύτην ο Σταύρος Καρυδώνης εν σελίδι 28-29 του περισπούδαστου αυτού βιβλίου «Τα εν Καλλονή της Λέσβου Ιερά Σταυροπηγιακά Πατριαρχικά Μοναστήρια του αγίου Ιγνατίου Αρχιεπισκόπου Μηθύμνης.» Εν Κωνσταντινουπόλει 1900 εκ του Πατριαρχικού Τυπογραφείου.

***

Κεφάλαιον Α'

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Πριν από αμνημόνευτα χρόνια(τουλάχιστο από το 12ο αιώνα) παραδίδεται από στόμα σε στόμα η θαυμαστή φανέρωση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας μέσα στις μυρσίνες.

Η παράδοση βέβαια είναι πολύ παλαιότερη από την ιστορία της θαυμαστής ευρέσεως της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας στα Κύθηρα.

Γι' αυτό και εξ αρχής το Μοναστήρι μας ονομαζόταν «της Μυρσίνης», καθώς μαρτυρείται σε πατριαρχικό σιγίλλιο του 1311, των αρχών δηλ. του 14ου αιώνα.

Ο τόπος της ευρέσεως μαρτυρείται μέχρι σήμερα. Βρίσκεται αριστερότερα από το σημερινό Μοναστήρι, λίγο πάνω από το ντοσιμέ πού συνδέει τη γυναικεία με την ανδρική Μονή.

Εκεί και κτίστηκε πριν από χρόνια με δαπάνες μιας μακαρίτισσας Μοναχής της Μητροδώρας Μπαραμπούτη από το Πλωμάρι ένας μικρός γραφικός ναΐσκος με τσιμεντένια καμπυλωτή σκεπή, ο οποίος συγκεντρώνει την ευλάβεια πολλών καλών γυναικών από την Καλλονή και τα Δάφια πού ποτέ δεν αφήνουν το καντήλι της σβηστό.

Επειδή δε είναι πολύ γραφικός ο τόπος γίνονται και πολλές εκδρομές των σχολείων και των ενοριακών Εστιών στο άγιο μέρος αυτό.

Κατά την παράδοση, στον ευλογημένο αυτό τόπο πρωτοφάνηκε το θείο φως της εικόνας της Παναγίας. Το είδαν πρώτοι από την Καλλονή, ο Μητροπολίτης και η αυλή του, το περιβάλλον του δηλαδή. Έτρεξαν αμέσως κατά την νύκτα, οδηγούμενοι από το θείο φως, άλλ' ενώ επλησίαζαν το φως εξαφανιζόταν. Τούτο γινόταν επί τρεις συνεχείς ημέρες.

Την τρίτη φορά είδαν ότι το φως τώρα πια δεν χανόταν, αλλά μετατοπιζόταν δεξιότερα. Ακολούθησαν το φως και έφθασαν μέσα στο πευκόφυτο δάσος του βουνού Δρακοντίτσι, εκεί όπου σήμερα είναι κτισμένο το ιερό Μοναστήρι. Εκεί στάθηκε το φως και τους έδειξε φωτιζόμενη και ολοκάθαρη την εικόνα της Παναγίας, η οποία με την χάρη της Θεοτόκου περπατούσε και μαζί της περπατούσε και το φως των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος με τα οποία ήταν σφραγισμένη.

Τον τόπο τον διάλεξε η Παναγία. Σαν Δέσποινα του κόσμου δέσποζε από εκεί επάνω όλου του κάμπου της Καλλονής και σαν κλώσσα σκεπάζει κάτω από τις φτερούγες της «τα νοσσία εαυτής» όλα τα πνευματικά της παιδιά του Λεκανοπεδίου της Καλλονής.

Εκεί ο τότε Μητροπολίτης μαζί με ζηλωτές χριστιανούς και με το φύτεμα στα θεμέλια του σταυρού πού σαν ευλογία είχαν πάρει από τα Πατριαρχεία της Πόλης έκτισαν το Σταυροπήγιον της Μυρσίνης.

Εκεί η Παναγία έδειξε και διαφορετικά τη χάρη της. Έκτος από τη θαυμαστή της φανέρωση και τα πολλά θαύματα πού έκανε στους αρρώστους, παρουσίασε και ιαματικό νερό σαν Ζωοδόχος πηγή πού είναι, κάτω ακριβώς από τον τόπο όπου στάθηκε το φως και βρέθηκε η αγία Εικόνα. Το άγιασμα αυτό αργότερα διοχετεύτηκε σε ωραία μαρμάρινη βρύση πού μέχρι σήμερα σώζεται δίπλα στη μεγάλη βρύση της Μονής και στη γωνία ακριβώς του Νάρθηκα της Εκκλησίας.

Σήμερα και η επιγραφή είναι συγκεκομμένη, φθαρμένη και δυσανάγνωστη και το άγιασμα τον περισσότερο καιρό στερεύει, ασφαλώς γιατί έδωσε τον τόπο του στο νέο άγιασμα πάνω από τον τάφο του ανακαινιστή της Μονής του και κτήτορος της Ι. Μονής Μυρσινιωτίσσης κατά τον 16ο αιώνα αγίου Ιγνατίου του Αγαλλιανού.

Ύστερα από την καταστροφή του ιερού Σταυροπηγίου και εκ κληρονομιάς, περιήλθε στην κυριότητα του αγίου Ιγνατίου το κατερειπωμένο Σταυροπήγιο της Μυρσίνης. Δύσκολα τα χρόνια, φτώχεια μεγάλη, σκοτάδι πνευματικό, και εμπόδια ανυπέρβλητα ένεκα της τουρκοκρατίας.

«Τότε δη τότε», το 1527 ο άγιος στάθηκε στον τόπο της ευρέσεως της Ιερής της Παναγίας εικόνας και βλέποντας τα ερείπια της Μονής παράλληλα δε ποθώντας την ανακαίνιση της σήκωσε το χέρι του προς το βράχο πρότεινε το δάκτυλο του και είπε με πίστη ατράνταχτη «αν είναι θέλημα Θεού να χτίσω το Μοναστήρι ας σημειωθεί πάνω στον βράχο το σημείο του σταυρού», και ω του θαύματος βαθούλωσε ο βράχος με το άγγιγμα του αγίου δακτύλου και το σημείο του σταυρού σημειώθηκε, και ο άγιος ενδυναμώθηκε στην ιερή του απόφαση και τον υπέρογκο του αγώνα να ξανακτίσει από τα ερείπια το μεγάλο Μοναστήρι της Μυρσινιώτισσας.

Ο σταυρός εκείνος ο θαυμαστός φαίνεται μέχρι και σήμερα.

***

Κεφάλαιο Β'

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

1. Κτίσμα του 12ου αιώνος



Δύο χιλιόμετρα βορειότερα της Καλλονής, ξαπλωμένο στην πλαγιά του βουνού «Δρακοντίτσι» και ατενίζοντας τον κόλπο βρίσκεται το ιστορικό και παλαίφατο Μοναστήρι της Μυρσινιώτισσας.

Κτήτοράς του είναι ο άγιος Ιγνάτιος ο Αγαλλιανός, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Μηθύμνης. Υπάρχουν όμως Ιστορικές μαρτυρίες και παλαιότερες για το Μοναστήρι αυτό, πού δείχνουν ότι υπήρχε πολύ πριν ο άγιος κατά το 1523 το ανακτίσει και εξωραΐσει.

Το 1331 στη Σύνοδο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως οπού προήδρευε ο Πατριάρχης Ησαΐας, ο συνοδικός Μητροπολίτης Μηθύμνης Μαλαχίας ανέφερε ότι οι Μοναχοί της Μονής του Καλέως κατάλαβαν και οικειοποιήθηκαν με παράλογο και άδικο τρόπο τέσσερα Μοναστήρια του, μεταξύ δε αυτών και το της Μυρσίνης, και ότι κατάφεραν με πονηρούς και ανέντιμους τρόπους και μέσα να εξασφαλίσουν και αυτοκρατορικό Χρυσόβουλο από τον Ανδρόνικο τον Γ' για να κατοχυρώσουν επάνω τους το Μοναστήρι και την περιουσία του. Εκδικασθείσης όμως της υποθέσεως απεδόθησαν τα Μοναστήρια και το της Μυρσίνης εις την Εκκλησία Μηθύμνης υπό την εξουσία του οικείου Μητροπολίτου και την επίβλεψη αυτού.(Βλέπε Ιωάννου Μουτζούρη, Τα χαριστικά και ελεύθερα Μοναστήρια, Αθήναι 1964, σελ.90.)

Υπήρξε άρα κατά πολύ παλαιοτέρα του 14ου αιώνος η μονή και κατά το εξαρχικό γράμμα του Εφέσου Δανιήλ του 1487(19 Οκτωβρίου), πατριαρχική-σταυροπηγιακή. Με την πάροδο του χρόνου όμως παρήκμασε και περί τους χρόνους της αλώσεως φαίνεται εγκαταλελειμμένη και κατερειπωμένη, διατηρουμένου μόνο του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και των γύρω αυτής μπαχτσέδων, οι όποιοι περιήλθαν στην κυριότητα και κατοχή των κατακτητών.

Το 1470 η πρεσβυτέρα του Οικονόμου Μηθύμνης Παπαξένη το αγόρασε από τις τουρκικές αρχές για να μη μένει το καντήλι της Παναγίας σβηστό και βεβηλώνεται ο ιερός της τόπος από τους Αγαρηνούς.

Από δε τον Πατριάρχη Συμεών, γύρω στα 1472, έλαβε ή παπαδιά την άδεια να διορίζει Ιερέα όποιον ήθελε για να λειτουργεί την Παναγία.

Από την παπαδιά το κληρονόμησε ο πάππος του αγίου Ιγνατίου, ο μεγάλος ιερέας Γεώργιος, και στη συνέχεια ο πατέρας του ιερεύς Μανουήλ Αγαλλιανός.

2. Επανασύσταση και ανακαίνιση

Ο Μανουήλ Αγαλιανός, ιερέας του Φάραγγα της Καλλονής, ενός μικρού χωρίου πού βρισκόταν σε απόσταση ενός τετάρτου ανατολικότερα της Μυρσινιωτίσσης, εγέννησε το 1492 έναν «ηγιασμένον εκ κοιλίας μητρός» γιό πού τον ονόμασε Ιωάννη. Ο Ιωάννης από νήπιο ακόμη έδειχνε πόσο μεγάλος θα γινόταν. Ήταν προικισμένος με πλήθος αρετές.

Τα ιερά γράμματα τα «οίδεν από βρέφους», μαθαίνοντας τα από τον ευλαβέστατο πατέρα του, τον ιερέα Μανουήλ. Άλλα και με προσωπικές του μελέτες μορφώθηκε τόσον, ώστε έγινεν ένας άριστος θεολόγος, αλλά και ποιητής και ζωγράφος.

Περισσότερον όμως καλλιτέχνης και επιστήμονας, φάνηκε επάνω στις ψυχές, και τη δική του πού την εξωράισε με το διάδημα των αρετών και των πνευματικών του παιδιών πού πλήθος όσον απέκτησε. Είχε πάντοτε τάσεις φιλομοναχικές.

Άλλα δεν αντιστάθηκε και στην παράκληση του πατέρα του να νυμφευθεί μιαν αγνή και πάγκαλλη κόρη και συνδέθηκε μυστηριακά με τη Μαρία.

Έγινε βέβαια και ιερεύς και με την πρεσβυτέρα του ανέλαβε τη βοήθεια του λάου της μικρής του ενορίας στο Φάραγγα. Απόκτησε και παιδιά, τα όποια ανέθρεψε «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου».

Θέλημα Θεού όμως ήταν να μείνη και πάλιν ελεύθερος από δεσμούς κοσμικούς και οικογενειακές υποχρεώσεις. Με ένα λοιμό πού ξαπλώθηκε και θέρισε πολύ κόσμον απέθαναν και η γυναίκα του και τα παιδιά του εκτός από ένα, το Μεθόδιο, πού και εκείνο τον προόριζε ο Θεός για έργο μεγάλο υπέρ του δούλου γένους, υπέρ των γραμμάτων και τεχνών.

Την περιπέτεια του αυτή τη δέχτηκε με υπομονή και εγκαρτέρηση, «ου μην αλλά» και με απόλυτη εμπιστοσύνη στην αγάπη και την πρόνοια του Θεού, με την οποία ενεργεί ο παντοδύναμος του κόσμου τη διακυβερνήσει. Θυμήθηκε την πρώτη του ιερή και άγια κλίση. Το πένθος του το εξέλαβε σαν μία άλλη κλήση και χωρίς να χάνει καιρό παρέλαβε τον γέροντα πατέρα του ιερέα Μανουήλ Αγαλλιανό και τον γιο του Μεθόδιο και ανέβηκαν στο πατρικό του κτήμα, την Παναγία τη Μυρσινιώτισσα όπου και τον ακολούθησαν στη συνέχεια πλήθος παρθένων γυναικών, για να ζήσουν κάτω από την υπακοήν εκείνου του δοκιμασμένου κυβερνήτη των ψυχών. Στην α' Διαθήκη του αγίου αναφέρονται τα ονόματα των πρώτων καλογραιών: «κυρά Μακαριά και Καθηγουμένη, κυρά Αθανασία η Ροδίτισσα, κυρά Δομετιανή η Ροδίτισσα, κυρά Μάρθα και Ευγενία, κυρά Μακαριά η Πολίτισσα, κυρά Αθανασία η ετέρα». Παράδειγμα σπάνιο και καταπληκτικό, ο άγιος Ιγνάτιος μαζί με τις μονάζουσες να έχη υποτακτικούς του τον πατέρα του και το γιο του το Μεθόδιο το θαυμαστό! Ο πατέρας του πάλι δια προσηλωτικού γράμματος της 25ης Μαρτίου 1527 πού το υπογράφουν ο Μηθύμνης Μακάριος και ο πρώην Πισσιδείας Μακάριος κληροδότησε τη Μυρσίνη στο γιο του Ίερομ. και Σακελλίωνα Μηθύμνης Ιγνάτιο. Επί της κυριότητος και διαχειρίσεως του αγίου Ιγνατίου εγνώρισεν ήμερες δόξης και λαμπρότητος η παλαίφατη πατριαρχική και σταυροπηγιακή της Μυρσινιώτισσας Μονή.



Ο άγιος Ιγνάτιος όπως αναφέρει στην πρώτη του διαθήκη ανακαίνισε και «επί τα κρείττω ανήγαγε» τη Μονή και την αφιέρωσε «ταις Μοναστήριαις ταις κατά καιρούς».

Εδώ εγκατέστησεν ο άγιος Ιγνάτιος το πρώτο κατηχητικό - κρυφό σχολειό των κορασίδων της Λέσβου. Εδώ ίδρυσε την υπέροχη Σχολή υφαντουργίας και κεντήματος, στην οποίαν εκπαιδευόταν οι νέες της Καλλονής και των περιχώρων, και από την οποία προέρχονται υπέροχα και αμύθητου αξίας κεντήματα και υφαντά άμφια και καλύμματα, πού κοσμούν ήδη τα σπουδαία Μουσεία της ανδρικής Μονής του Λειμώνος.

3. Μέτρα υπέρ της Μονής

Για περισσότερη ασφάλεια της Μονής εκανόνισε με τις δυο του Διαθήκες ο άγιος Ιγνάτιος τον τρόπο της λειτουργίας και της διαβιώσεως των καλογραιών.

Με την πρώτη του διαθήκη του 1530 επιβάλλει το κοινοβιακό σύστημα, υποχρεώνει τον Ηγούμενο της ανδρικής Μονής του Λειμώνος να επισκέπτεται κατά μήνα τη Μυρσινιώτισσα και να εξετάζει τα ζητήματα των καλογραιών, απαγορεύει την είσοδο των ανδρών, ενώ για τις ιερουργίες επιτρέπει την είσοδο γηραιού ιερομόναχου.

Με τη δεύτερη του διαθήκη του 1565 καθιστά υπεύθυνη την Ηγουμένη για την επίβλεψη των καλογραιών και την ανάθεση των διακονημάτων (υπηρεσιών), επανεπιβάλλει το κοινοβιακό σύστημα και αυστηρή νηστεία, όπως την ορίζει η αγία μας Εκκλησία, θέλει να διατηρούν οι μονάστριες τους κήπους καλλιεργημένους και θαλερούς, να υπακούουν στην Ηγουμένη και να ζουν ειρηνικά μεταξύ τους εξασκώντας το διακόνημά τους για ένα χρόνο πιστά και αφοσιωμένα, και ύστερα αναδεχόμενες άλλο διακόνημά από την Ηγουμένη.

Άλλα και ο γιος του αγίου Ιγνατίου ο Μεθόδιος, ο και διάδοχος του στα Μοναστήρια με τη διαθήκη του επαναλαμβάνει τις διαθέσεις του αγίου πατέρα του και λεπτομερέστερα αναφέρεται στα διακονήματα και στις άδειες εξόδου από τη Μονή και στις υποχρεώσεις της ανδρώας Μονής προς τη γυναικεία.

Ας παρακολουθήσουμε τα σχετικά αποσπάσματα της διαθήκης του Μεθοδίου από τις 23 Δεκεμβρίου 1576:

«Έπειτα λέγομεν ίνα καθαρώς διάγειν το εαυτών κοινόβιον εις τα πάντα, λέγω δη τα τε της τραπέζης, των τε τροφίμων και των αυτών ενδυμάτων, και μηδοποσούν ονομάζειν εν τω αυτάς νήθειν ότι τούτο το επικάμισον ή το ράσον του δεινός ή της δεινός, αλλά νήθειν και υφαίνειν ταύτα τα τε ράσα και επικάμισα δια μέσου, και του καθ' ενός, ως εστίν αρμόδιον, λαμβανέτω. Ως οι τας Μονάς επιβλέποντες και επιπρονοούντες μετά φόβου και ευλάβειας Θεού εις το αρμόζον και επιχορηγείν ταύτα αυτοίς, και όντως έσεται, ως γράφομεν και ως εστί το δίκαιον».

«Εκ πάντων δε και αι θυρωροί ίνα έχωσιν ακριβή ασφάλειαν εις τας εισερχομένας και εξερχομένας, ίνα επιθεωρώσι τι αν η εισερχόμενη κομίζει και η εξερχόμενη πάλιν ομοίως και αναγγέλλειν τη καθηγουμένη... άλλ' όταν τις εξέλθη και φέρη μη το σύνολον κρυφίως εισέλθη εις το κελλίον του καθενός, αλλά φανερώς εις το μέσον επιδοθήτω εις το θεωρείν ή ευρισκομένη καθηγήτρια(ή ηγουμένη) τι αν έφεραν εις το κελλίον, και πάλιν ή αυτή με τας ευρισκομένας γερόντισσας εις το τί επιδώσωσι ταύτη τη φερομένη το δώρον».

«Έτι δε επιβεβαιώ και γράφω οικειοχείρως το εμοί δια ζώσης φωνής παραγγελθέν εκ του ημετέρου πατρός, και μάλλον και οι την σήμερον ενοικούντες εν τη ημετέρα Μονή καλώς επίστανται και ακηκόασι και αυτοί εξ αυτού, ίνα το τρίτον εισόδημα εξοδιάζηται εις το των γυναίων μοναστήριον, λέγω δη της Παναγίας μου της Μυρσινιωτίσσης εις όσον τον καθέκαστον χρόνον επιχορηγήσει ο πανάγαθος ημών Θεός μετ' ασφαλείας και φόβου Θεού από τε μικρού...».

Φαίνεται όμως ότι κατά καιρούς εγίνονταν ορισμένες παρατυπίες και παραβάσεις των διαθηκών του αγίου και του Μεθοδίου και γι' αυτό οι κατά καιρούς Πατριάρχες δια συνοδικών επισήμων γραμμάτων επέβαλαν την τάξη και επροστάτευαν τις Μοναχές από ολισθήματα.

Κατά ταύτα το 1700 ο Πατριάρχης Σωφρόνιος με πατριαρχικό του γράμμα (ύπ' αριθμ. 36 στο αρχείο της ανδρώας Μονής) διατάζει να μη βγαίνουν οι καλόγριες έξω από το Μοναστήρι ούτε για να μαζέψουν βότανα ή ελιές ούτε για να τρυγήσουν το αμπέλι τους, ούτε για να αγοράσουν μαλλιά για το εργόχειρο τους, ούτε να πηγαίνουν στα συγγενικά τους σπίτια ή άλλων λαϊκών, ούτε να βαπτίζουν παιδιά, αφού για όλα αυτά φροντίζει ο Ηγούμενος.

Στις 28 Όκτωβρίου του 1775 ο ίδιος πατριάρχης Σωφρόνιος δια πατριαρχικού αυτού γράμματος (ύπ' αριθ. 35 στο αρχείο της ανδρώας Μονής) απαγορεύει στις Μοναχές να χρησιμοποιούν το κοινό λουτρό, το όποιον έκτισαν παράνομα και κατά παράβαση των εντολών του αγίου και διατάζει τον Ηγούμενο να το κατακρημνίσει, πράγμα πού έγινε, καθώς μαρτυρεί με άλλο του γράμμα το 1777 κατά Μάιον(άριθμ.37). Πλην μέχρι σήμερα κανένα ποτέ δεν παρουσίασε σκάνδαλο, αλλά με σωφροσύνη και περισσή αρετή ζουν όλες οι Μονάστριες δίδοντας το παράδειγμα της σωφροσύνης και της σεμνότητας.

4. Επισκευές

Η Ιερά Μονή Μυρσινιωτίσσης ύστερα από τη ριζική της επισκευή και ανακαίνιση κατά το 1523 από το νέο κτήτορά της άγιον Ιγνάτιο, επισκευάστηκε και επεκτάθηκεν από τον ίδιο και πάλι το 1536. Το 1537 ολοκληρώθηκε η περίφραξη της Μονής με τοίχο υψηλό, καθώς μαρτυρείται από την ανάγλυφη επιγραφή πού βρίσκεται στο ανώφλι της εσώτερης (τρίτης κατά σειρά) πόρτας της Μονής.

Το 1577 ο γιος του αγίου Μοναχός Μεθόδιος έκτισε με πελεκητές σταχτιές πέτρες έξω και αριστερά από το νάρθηκα της Εκκλησίας μεγάλη και υπέροχη βρύση όπου διατηρείται ακόμη ανάγλυφη επιγραφή και γεωμετρικές παραστάσεις. Έτσι επισκευασμένη εκράτησεν η Μονή 300 ολόκληρα χρόνια δεχόμενη πάντοτε τη στοργική φροντίδα των εκάστοτε Ηγουμένων και Ηγουμενισσών από ληστές και από σεισμούς και πυρκαϊές.

Το 1709 ένας πασίγνωστος τότε ληστής τούρκος, ονόματι Μαχμούτ, μαζί με τον άλλο σεσημασμένο και συστηματικό ληστή Δουρμούς Αλή, έκλεψε πολλά πολύτιμα σκεύη και την ιερά κάρα του αγίου Ιγνατίου του κτήτορος. Όταν όμως επιχειρούσε να διαφύγει στη μικρασιατική γη από το Μόλυβο τον συνέλαβαν και κατά διαταγή του Ναζίρη Μυτιλήνης τον απαγχόνισαν. Έτσι η χαριτόβρυτος και θαυματουργός, του κτήτορος κάρα μαζί με τα ιερά πολύτιμα σκεύη επεστράφησαν στη μονή.

Το 1816 επεσκευάσθη ο βορειοανατολικός εξωτερικός τοίχος καθώς φαίνεται από την εντοιχισμένη μικρή τετράγωνη πλάκα.

Το 1826 με πυρκαϊά πού αδηφάγος εξέσπασε κατακάηκαν τα μισά περίπου κελλιά της Μυρσινιώτισσας, τα όποια και ύστερα από έκκληση του λαού της Καλλονής προς τον Σουλτάνο, δι' αυτοκρατορικού φιρμανίου της 15ης Ιανουαρίου του 1826 επισκευάσθησαν.

Το 1859 Μαίου 7 έπισκευάστηκεν ό βόρειος των κελλιών τοίχος.

Μεγάλη πανωλεθρία όμως έπαθεν η Μονή στις 23 Φεβρουαρίου του 1867 όταν φοβερός σεισμός εκοσκίνησε κυριολεκτικά τη Λέσβο και τα περισσότερα χωριά κατερείπωσε. Και πάλιν η ανδρική Μονή επιστάτησε και ανεκτίσθησαν τα κελλιά και αποκατέστησαν τη Μονή στην πρότερη της μορφή.

Το 1898 ανακαινίστηκεν η βρύση έξω της Μονής παρά τον Πλάτανο για τους περαστικούς.

Το 1915 νέα πυρκαιά ενέσκηψε και άπετέφρωσε όχι μόνο τμήμα των κελλιών αλλά και ολόκληρο τον παλαιό και κατανυκτικότατο ναό με το ξυλόγλυπτο αρχαίο του τέμπλο. Θαύμα όμως ήταν καταπληκτικό και εξαίσιο πώς εσώθη από τη φωτιά η εικόνα της Παναγίας της Μυρσινιώτισσας, εικόνα αρίστης βυζαντινής τέχνης.

Έτσι επανακατασκευάστηκεν ο ναός περισσότερον υψηλός από τον πρώτο εξωτερικά, σε ρυθμό βασιλικής, εσωτερικά όμως με τα χαρακτηριστικά του βυζαντινού σταυροειδούς μετά τρούλου και υπερώου.

Από το 1917 ότε και απεκατεστάθη ο Ναός μέχρι του 1967 ουδεμία επισκευή έγινεν η προσθήκη. Τα τελευταία όμως 10 χρόνια έγιναν πολλές εργασίες στη Μονή. Επισκευάστηκαν όλα τα βόρεια κελλιά έξωτερικώς με καινουργή τοιχοποιία και σκεπές και τα μισά από τα νότια κελιά όπου διαμορφώθηκαν η κοινοβιακή τράπεζα, κουζίνα, ξενώνες και χώροι βοηθητικοί.

Με δαπάνες μάλιστα του Μητροπολίτου μας ανηγέρθη — αριστερά του υπερώου του ναού — ωραιότατος νάίσκος εις τιμή της αγίας Μεγαλομάρτυρας και πανσόφου νύμφης του Χρίστου Αικατερίνης.

5. Κατάλογος των Ηγουμενισσών.

Από τις διαθήκες του αγίου Ιγνατίου γνωρίζουμε τις δύο πρώτες Ηγουμένισσες, τη Μακαριά και τη Δομετιανή από του 1530.

Επειδή όμως αρχές του 19ου αιώνος κάηκε και σχεδόν αποτεφρώθηκε το μοναστήρι και ο ναός, κάηκε και ο κώδικας της Μυρσινιώτισσας και καθίσταται πλέον αδύνατος ή εξεύρεση των ονομάτων των από του 1530 μέχρι 1839 Ηγουμενισσών.

Τον κατάλογο των Ηγουμενισσών ελάβαμε από το περισπούδαστο βιβλίο του Σταύρου Καρυδώνη: «Τα εν Καλλονή της Λέσβου ιερά σταυροπηγιακά πατριαρχικά Μοναστήρια του αγίου Ιγνατίου Αρχιεπισκόπου Μηθύμνης, εν Κωνσταντινουπόλει 1900 εκ του πατριαρχικού τυπογραφείου», συμπληρώνοντας τον από το Μοναχολόγιο….

***

Κεφάλαιο Γ'

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΜΥΡΣΙΝΙΩΤΙΣΣΑΣ

α΄ Πρώτη αυλή: Ένας αμαξιτός χωματόδρομος — πολλές φορές επιχωματωμένος και επισκευασμένος από το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μηθύμνης κ. Ιάκωβο — κάτω από τον άγιο Δημήτριο Καλλονής μήκους ενός χιλιομέτρου σε φέρνει σε 10 λεπτά στο Ιστορικό Μοναστήρι.

Ανεβαίνοντας το βλέπεις σαν υπερωκεάνιο μέσα σε μια καταπράσινη θάλασσα πού το σκεπάζουν πανύψηλα κύματα από πεύκα.

Πριν μπεις αριστερά βλέπεις μια απλή βρύση με χρονολογία 1898 έτοιμη να σε δροσίσει και ανακουφίσει από την κούραση του ανήφορου. Μπορείς ακόμη να κάτσεις για να ξαποστάσεις κάτω από ένα μικρό (παλαιότερα μεγαλύτερο) ολοστρόγγυλο πλάτανο και στα πεζούλια πού βρίσκονται έξω από την είσοδο. Ή είσοδος της Μονής ή πρώτη είναι απλή και απέριττη, δυο βαρείες ξύλινες πόρτες με κρικέλλα σιδερένια σου δίνουν την εντύπωση ότι θα μπεις σε περιορισμένο αγρόκτημα ή και καμιά αποθήκη.

Από μέσα πεζούλια μεγάλα δεξιά και αριστερά κάτω από μια μεγάλη κεραμιδοσκέπαστη σαγιά είναι στη διάθεση των εισερχόμενων ή και των εξερχόμενων χριστιανών για να τους δεχθούν και να τους ξεκουράσουν. Αριστερά ένας μεγάλος στάυλος με παχνιά για τα ζώα της Μονής και μια αποθήκη στο βάθος. Κατά μήκος δε και μέχρι του βόρειου υψηλού περιβόλου μικρά μπαχτσεδάκια απλά και ολοπράσινα πού τα περιποιούνται οι φιλόπονες Μοναχές και τα αξιοποιούν κατά τον καλλίτερο τρόπο.

Στο βάθος συναντάς και το κατάλυμα του Εφημερίου, ο όποιος κατά την διαθήκη του αγίου πρέπει να είναι γηραιός ιερομόναχος και να μένει έξω της Μονής εισερχόμενος μόνο για τη λατρεία. Είναι διώροφο. Τα δυο του δωμάτια βρίσκονται στην πρώτη αυλή και έξω απ' αυτά ένα ωραίο μαρμάρινο τραπεζάκι με ανάγλυφο μαρμάρινο δικέφαλο αετό (ασφαλώς ομφάλιο από τον παλαιό ναό ) και ένα υπαίθριο, συνάμα δε και κεραμιδοσκέπαστο (επίσημη σαγιά), καθιστικό, πού μοιάζει με καλοκαιρινό υπαίθριο ναό. Επάνω από την πόρτα και μέσα από ημικυκλική τζαμαρία η Παναγία η «Πορταριά» σαν την οικοδέσποινα πού δέχεται τους ξένους, έτοιμη να ανοίξει τις αγκάλες της και να κρατήσει και να ευλογήσει όλους τους ευσεβείς προσκυνητές.

β' Δεύτερη αυλή: Δρασκελίζοντας το κατώφλι της όμορφα βαμμένης αυτής εσώτερης εισόδου βλέπει δεξιά και αριστερά σκαλοπάτια. Τα αριστερά σου δύο σε οδηγούν σε ένα άλλο καθιστικό πού παλαιότερα όταν κτιζόταν ο Ναός εχρησιμοποιείτο για Ναός. Είναι και αυτό σαν το προηγούμενο υπαίθριο και κεραμιδοσκέπαστο. Τα δεξιά σου σκαλοπάτια επτά ή οκτώ σε ανεβάζουν στο ανώγειο των δύο πού προανάφερα κελλιών όπου και παλαιότερα έμενε ο πνευματικός της Μονής ένας ιερομόναχος γηραιός. Μπαίνοντας μέσα και ατενίζοντας από το παράθυρο του την Καλλονή με τον κάμπο της και το θαλάσσιο κόλπο της θαρρείς πώς βρίσκεσαι σε αεροπλάνο. Το θέαμα είναι μαγευτικό.

Βαδίζεις κατεβαίνοντας και συναντάς δεξιά μια πόρτα πού σε οδηγεί στους κάτω της Μονής μπαχτσέδες με πολλά οπωροφόρα δένδρα και μάλιστα εσπεριδοειδή, και αριστερά ωραίους μεγαλύτερους και καρποφορώτερους μπαχτσέδες με υπολείμματα ωραιότατα από αγκωνάρια και τεχνικά χτισμένα τούβλα του παλαιού υδρόμυλου της Μονής.

Πριν συναντήσεις την εσώτατη είσοδο (τρίτη κατά σειρά πόρτα) και αριστερά ακριβώς από τα κατάλοιπα του νερόμυλου σε παρακινούν να τα ανέβεις, πλατιά και μεγάλα πέτρινα σκαλιά πού σου θυμίζουν κάποιο Γολγοθά, στο τέρμα της το νεκροταφείο μικρό και περιποιημένο, ο τρανώτερος κήρυκας της αξίας της σιωπής. Το οστεοφυλάκιό της, κανονικό και πολύ περιποιημένο, σε βαθμό πού πολλοί από τα γύρω χωριά και μάλιστα από την Καλλονή και την αγία Παρασκευή να μεταφέρουν εκεί τα λείψανα των συγγενών τους για διηνεκή ασφάλεια και των νομίμων απονομή. Ο ναΐσκος της αγίας Αγνής, μονόκλιτη βασιλική, με σκεπή σε σχήμα μπρούμυτης σκάφης φτιαγμένη από σοβαντισμένο μπαγλατί και με ξύλινο τέμπλο απλό και λαϊκό λειτουργεί τα Ψυχοσάββατα και έκτακτα, όσες φορές κάποιας μοναχής η μνήμη το απαιτεί. Τα πανύψηλα πεύκα πού βρίσκονται έξω από το ναΐσκο και το οστεοφυλάκιο μοιάζουν με σκάλες πού ανεβάζουν τις κεκοιμημένες στον ουρανό αδελφές.

γ΄ Τρίτη αυλή: Κατεβαίνεις τα σκαλιά και επιστρέφεις μπροστά στον όμοιο με φούρνο παλαιό μύλο. Μπροστά σου στέκεται γηραλέα και επιβλητική η πρώτη είσοδος πού κατασκεύασεν ο άγιος. Επάνωθέ της το πέτρινον υπέρθυρο με την ανάγλυφη επιγραφή μάρτυς αψευδής της παλαιότητας και της δόξας της Μονής. Πόσοι και πόσοι δεν επέρασαν κάτω απ' αυτή για να μπουν στο ιερό και άγιο μοναστήρι, άρχοντες και μεγιστάνες, πλούσιοι και πτωχοί με επί κεφαλής τον άγιον Ιγνάτιο και τον μεγάλο του φίλο αγιώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σίλβεστρο, που ήλθε για να ενεργήσει των λειψάνων του αγίου μας τη μετακομιδή!

Μπαίνοντας μέσα απ' αυτήν νοιώθεις ένα σύννεφο μυστηρίου να σε κυκλώνει. Επικρατεί άκρα σιγή. Γλυκός και γνώριμος ακούγεται μόνον ο βόμβος των μελισσών πού κατέχουν όλο το αριστερό μέρος κάτω από το βορεινό περίβολο της μισής αυλής, για να συμβολίζει τις προσευχές των καλογραιών πού ασταμάτητα ανεβαίνουν στο Θεό.

Δεξιά σου βλέπεις τον πνευματικό μελισσώνα διώροφα κελιά με ένα ξύλινο χαγιάτι, αρκετά πεπαλαιωμένα με μια πόρτα προς την αυλή το καθ' ένα και ένα παράθυρο προς τη θάλασσα της Καλλονής, και αυτά συμβολικά του ότι οι Μοναχές κλείνονται στον εαυτό τους από τον κόσμο και ανοίγονται προς τον Θεό. Τα ισόγεια τους είναι τα εργαστήρια του αργαλειού και του κεντήματος, όπου οι φιλόπονες μοναχές υφαίνουν μεταξωτές ζώνες, κουβέρτες και άλλα. Στο βάθος τους μια όμορφη κοινοβιακή Τράπεζα με την κοινή κουζίνα, πού τελευταία εγκαινιάστηκαν από το Σεβασμιώτατο, αφού δε επανέφερε το ευλογημένο σύστημα, το κοινοβιακό.

Αμέσως αριστερά μια πέτρινη πανύψηλη σκάλα σε οδηγεί στο φούρνο και στο μελισσώνα. Υπάρχει και μια άλλη πέτρινη σκάλα από τα δεξιά του φούρνου. Στο φούρνο ψήνονται τα όμορφα γλυκά πού αφήνουν κατάπληκτους τους επισκέπτες και προσκυνητές. Δίπλα του δε το ρακοκάζανο, όπου γίνεται η απόσταξη από τα φύλλα της νερατζιάς του ανθόνερου, περιζήτητου για τα γλυκίσματα και τις ιερές λιτανείες.

Μια άλλη σκάλα, δίπλα στη βρύση σε φέρνει σε ένα τριώροφο «κονάκι», πανύψηλο και επιβλητικό, πού σαν αετοφωλιά αγναντεύει πέρα τον Όλυμπο και ψηλά τον ουρανό. Τούτο το ιδιόρρυθμο κελλί(παλάτι) εφιλοξένησε για πολλά χρόνια μια συγγενική τριάδα οσιωτάτων καλογραιών από το Σκαλοχώρι. Τώρα μένει άδειο, αλλά και μάρτυρας πνευματικών παλαιών μεγαλείων.

Δίπλα του στέκεται νεόκτιστο και σε στυλ νησιώτικο το παρεκκλήσι της αγίας Αικατερίνης πού χτίστηκε με έξοδα του Μητροπολίτου Μηθύμνης κ. Ιακώβου — ύστερα από αποκάλυψη — και για να θερμαίνει κατά το χειμώνα στις Ιερές Ακολουθίες τις Μοναχές.

Πίσω του και κατά μήκος του βορεινού τοίχου εκτείνονται τριώροφα κελλιά με σκάλες εσωτερικές, με υπέροχα ταβάνια, παλαιά καφασωτά, με ντουλάπια εντοιχισμένα, έπιπλα πραγματικά, εξωτερικά τουλάχιστον άριστα επισκευασμένα από το 1969. Η θέα μέσα απ' αυτά είναι φανταστική.

δ' Ο Ναός: Στο κέντρο επιβλητικός υψώνεται ο ναός. Δεσπόζει όλης της αυλής σαν πραγματικό καθολικό. Το πέτρινο μάλιστα διάζωμα του σου δίνει την εντύπωση πώς είναι διώροφος κι' αυτός. Και είναι πράγματι, αφού εμπρός κι' επάνω από το Νάρθηκα υπάρχει υπερώον, ο γυναικωνίτης ο γνωστός.

Στο Νάρθηκα υπάρχουν γύρω γύρω πεζούλια χτιστά με μαρμάρινες πλάκες σκεπασμένα, οπού κάθονται οι προσκυνητές και δέχονται τα φιλόφρονα κεράσματα των καλογραιών μια και το Μοναστήρι είναι άβατο γι' αυτούς. Εκεί κάθεται και ο Μητροπολίτης και ο Ηγούμενος και νουθετούν τις Μοναχές όταν το καλέσει ο καιρός. Στο νότιο πεζούλι βρίσκεται και η βιβλιοθήκη των εντύπων, μικρή αλλά με πολλά αξιόλογα πνευματικά βιβλία.

Ο κυρίως ναός είναι τρίκλιτος, χωρισμένος με τέσσερες κολώνες στρογγυλές πού στη βάση τους είναι χτιστές εν είδει πεσσών τα κιονόκρανα τους είναι λεπτότατα και υπέροχα, τα αψιδώματα του επίσης υποβαστάζουν και ένα κομψότατο κουμπέ χωρίς παράθυρα εγγεγραμμένο στη αμφικλινή σκεπή. Τα μεσαία αψιδώματα είναι μεγαλύτερα των άλλων και τονίζουν ρυθμό βυζαντινό σταυροειδή. Επί των τοίχων υψηλά και σε γύψινες κορνίζες υπάρχουν λίγες αγιογραφίες ευρωπαϊκής τεχνοτροπίας, στα σφαιρικά τρίγωνα κάτω από τον τρούλο και σε κορνίζες γύψινες στρογγυλές οι τέσσερες ευαγγελιστές και στο κέντρο του τρούλου γύψινο χρυσωμένο περιστέρι από το όποιο εξαρτάται ή αλυσίδα πού κρατάει το μεγάλο πολυέλαιο.

Μπροστά στο τέμπλο και δεξιά παρά την νότια πύλη του ιερού βρίσκεται ο τάφος του αγίου Ιγνατίου μέσα στον όποιο ακοίμητο ανάβει το καντήλι. Ο τάφος και από τα πλάγια και από επάνω είναι καλυμμένος με μαρμάρινες πλάκες υπέροχα ανάγλυφες με αψιδώματα άνθη και σταυρούς. Ένα στρογγυλό μαρμαράκι πού αποσύρεις με χαλκά σου επιτρέπει να δεις και να προσκυνήσεις το θαυμαστό τάφο όπου φιλοξενήθηκαν τα μυροβλητούντα του αγίου μας λείψανα. Πάνω από τον τάφο ωραία εικόνα του αγίου τέχνης σχεδόν βυζαντινής και το μεγάλο και υψηλό χτιστό τέμπλο με κιονίσκους και Γολγοθά. Αρχαιολογική αξία έχουν ή εικόνα της Παναγίας στο προσκυνητάρι, το εικονίδιο της Παναγίας επάργυρο στο τέμπλο και ή επί μουσαμά παράσταση των αγίων τόπων στο βόρειο τοίχο.

Το Ιερό Βήμα είναι ευρύχωρο και πολυτελέστατα ντυμένο, τα καλύμματα της αγίας τράπεζας και της προθέσεως πάντοτε πολύτιμα και θαυμαστά, εργόχειρα των ικανών και φιλόπονων καλογραιών. Τα Ιερά σκεύη επίσης αργυρά ή επίχρυσα, όλα παλαιά και σπάνια. Στο πεζούλι του Σύνθρονου μια στρογγυλή μαρμάρινη πλάκα με χαλκά σου επιτρέπει να αντλήσεις από το άγιασμα πού χειμώνα -καλοκαίρι ανεξάντλητο τρέχει για να δροσίζει και αγιάζει τους πιστούς.

Μέσα σ' αυτόν τον ιερό ναό με πόθο τρέχουν οι πιστοί για να ακούσουν τις υπέροχες και κατανυκτικές ψαλμωδίες από τις αδελφές και μάλιστα από την αγία Ηγουμένη Ξένη η οποία μόνη αυτή ξέρει να διαβάζει και τη λεσβιακή παρασημαντική και εκτελεί άριστα και γλυκύτατα και τα πιο δύσκολα μαθήματα.

Ο Σεβασμιώτατος πολλές εορτές καθιέρωσε μέσα σ' αυτόν. Έκτος από την εορτή της Κοιμήσεως καθιερώθηκαν οι εορτές των Εισοδίων, του Ευαγγελισμού, της Συνάξεως και εξαιρέτως της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, κατά την οποία πλήθη πιστών συντρέχουν για να ασπασθούν το Τίμιο Ξύλο πού μεταφέρεται την ημέρα αυτή από το μοναστήρι το αντρικό. Κοσμοσυρροή επίσης παρατηρείται στις περιόδους του Δεκαπενταύγουστου και των Χαιρετισμών, οπότε οι πιστοί παρακολουθούν κατανυκτικές παρακλήσεις και τους ενθουσιώδεις Χαιρετισμούς.



http://www.zoiforos.gr