Άγιον Όρος • Ακολουθία Αναστάσεως • Mount Athos • Resurrection

Ανάσταση Χριστού κατά το Ρωμανό το Μελωδό από τον Ανανία Κουστένη

Η ΧΑΡΑ Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΧΑΡΙΣΕ Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΣ. ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΝΙΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗΣ

Η τελευταία ανάβαση.....Aris Chatzinikolaou·Τετάρτη, 24 Απριλίου 2019

[Το παρόν κείμενο αποτελεί μια προσωπική μαρτυρία των γεγονότων όπως τα  έζησα, χωρίς να αποτελεί συνολική περιγραφή όλων όσων συνέβησαν εκείνες τις τρεις ημέρες].

Αφιερωμένο στον Ηλία (Ηλίας Μαρία Καλαϊτζή).

Σάββατο 13 Απριλίου 

Μεσημέρι, το τηλέφωνο χτυπάει απανωτά. Γονείς και συγγενείς, λένε το ίδιο άσχημο νέο: πριν λίγες ώρες ο Ηλίας έπεσε σε μια χαράδρα, στο βουνό της Τύμφης, πάνω από την Μονή Στομίου. Ήταν μια εκδρομή ‘ρουτίνας’, χωρίς κάποιον ιδιαίτερο κίνδυνο, κοντά στην Κόνιτσα, σε ένα μέρος τόσο γνώριμο για αυτόν. Τις προηγούμενες ημέρες ήθελε, μαζί με τους δυο συνοδοιπόρους του, να ανέβει και να εντοπίσει την παλιά καλύβα των Μυστακίδη-Ρήγου, στην Τύμφη. 

Χάρτης της περιοχής με το σημείο της πτώσης

Ξεκινάμε γρήγορα, ξαδέρφια και συγγενείς από Θεσσαλονίκη και Αθήνα, ενώ στον δρόμο ενημερωνόμαστε: Οι δύο φίλοι- συνοδοιπόροι του που ήταν μαζί του, τον είδαν να χάνει την ισορροπία του σε ένα σημείο σχετικά βατό, που αντιστοιχούσε στην εμπειρία του Ηλία, όπου το μονοπάτι διέσχιζε οριζόντια ένα στενό, απότομο, χιονισμένο λούκι. Οι πυροσβέστες της ΕΜΑΚ έχουν φτάσει από το απόγευμα στην περιοχή και επιχειρούν κατεβαίνοντας με σχοινιά από το σημείο της πτώσης. Δεν έχουν οπτική επαφή, ούτε drone, οπότε τοποθετούν σχοινιά και κατεβαίνουν με ραπέλ, 150 μέτρα κάτω. Δεν βρίσκουν κάτι. Τελικά η επιχείρηση διακόπτεται αργά την νύχτα - ενώ εδώ και ώρες βρέχει. Θα συνεχίσουν αύριο με το ξημέρωμα. Ελικόπτερο διάσωσης δεν μπορεί να πετάξει, λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών.

Φτάνουμε βράδυ στην Κόνιτσα, βρισκόμαστε με την οικογένειά του στο αστυνομικό τμήμα. Είναι εκεί και ο Χρήστος, ο ένας από τους δύο συνοδοιπόρους  του, που στο μεταξύ είχε κατέβει. Τα λόγια βγαίνουν δύσκολα, ό,τι και να πεις φαίνεται αταίριαστο ή άτοπο. Προσπαθούμε να διατηρήσουμε μια μικρή ελπίδα πως είναι ακόμα ζωντανός, αν και κατά βάθος ξέρουμε πως κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο. Πέντε ξαδέρφια, ένας θείος και 2 φίλοι, ετοιμαζόμαστε για να ανέβουμε στο μοναστήρι, μόλις ξημερώσει. Έχουμε 2 drones και κάποιον ορειβατικό εξοπλισμό, που ελπίζουμε πως θα φανούν χρήσιμα. 

Κυριακή 14 Απριλίου 

Ξεκινάμε ενώ είναι ακόμα νύχτα και στις 7 το πρωί είμαστε στην Μονή Στομίου. Περίπου 20 ακόμα άτομα είναι εκεί, οι περισσότεροι από την ΕΜΑΚ, μαζί με κάποιους ορειβάτες από την Πρέβεζα. Φαίνονται κουρασμένοι από την χθεσινή επιχείρηση και τον ελάχιστο ύπνο. Κάποιοι από την ομάδα μας μένουν στο μοναστήρι και ξεκινάνε τις δοκιμαστικές πτήσεις, αλλά η απόσταση είναι μεγάλη, το drone δεν μπορεί να φτάσει ψηλά, δεν έχουμε αποτέλεσμα. Τα τρία ξαδέρφια (Θωμάς, Αλέξης, Άρης) και ο Κωνσταντίνος που έχει το δεύτερο drone, με οδηγό τον Νίκο, τον δεύτερο συνοδοιπόρο του Ηλία, ξεκινάμε για να ανέβουμε στο σημείο της πτώσης. Πίσω μας, σιγά σιγά, έρχονται και άλλοι. Η ανηφόρα είναι μάλλον η πιο έντονη που έχω δει ποτέ μου, το έδαφος παντού βρεγμένο. 

Ο Νίκος μας κάνει από την αρχή εντύπωση. Ξέρουμε ότι έχει περάσει σχεδόν όλο το προηγούμενο 24ωρο περπατώντας στα απότομα αυτά μονοπάτια, μέρα και νύχτα, με βροχή ή χωρίς, έχει οδηγήσει την ΕΜΑΚ στο σημείο της πτώσης, έχει δει τον φίλο του να χάνεται μπροστά του. Σίγουρα ότι είναι ο πιο κουρασμένος από όλους. Κι όμως, είναι ο πρώτος που ξεκινάει. Μας παρακινεί να φύγουμε γρήγορα, ανεβαίνει την ανηφόρα με απίστευτο ρυθμό. Καταλαβαίνουμε ότι η ψυχική αντοχή του είναι αυτή που τροφοδοτεί τη σωματική. Αργότερα, θα πάρουμε και εμείς μια μικρή γεύση από αυτό. 

Δύο ώρες μετά, φτάνουμε στο σημείο της πτώσης. Η θέα είναι εκπληκτική, η κορυφή της Γκαμήλας φαίνεται στο βάθος χιονισμένη. Μαγεία. Ακόμα και σε αυτή την τόσο δύσκολη στιγμή, δεν μπορώ να πάρω τα μάτια μου από τις ομορφιές της φύσης. Το drone ξεκινάει το ψάξιμο ενώ πλησιάζει ομίχλη. Λίγο πριν χαθεί η θέα από το λούκι, βλέπουμε κάτι στην οθόνη. Τα χρώματα ταιριάζουν με την περιγραφή των ρούχων του Ηλία. ‘Μάλλον είναι ο Ηλίας, φαίνεται μαζεμένος, μάλλον σε εμβρυακή στάση’, μόλις δύο μέτρα μετά το τέλος του 150μετρου σχοινιού που ακόμα κρέμεται από την χθεσινή κατάβαση. Το χειρότερο δυνατό σενάριο μας χτυπάει στα μηνίγγια: ‘Κατέβηκαν χθες το βράδυ, σταμάτησαν σχεδόν δίπλα του, δεν τον είδαν, πάγωσε το βράδυ’. Κάνουμε το λάθος και ενημερώνουμε τους γονείς του. Τελικά, η αγωνία μας παίρνει τέλος, όταν ο διοικητής της ΕΜΑΚ μας λέει πως αυτό που βλέπουμε είναι το σακίδιο του ίδιου και όχι ο Ηλίας. Άκυρο. ‘Ανακούφιση’, σκέφτομαι. Ποια ανακούφιση όμως; Άρα, λογικά θα είναι πιο χαμηλά ο Ηλίας. Υπάρχει περίπτωση να ζει αν έχει πέσει τόσο κάτω; Μάλλον καμία. Έχω μπερδευτεί, δεν ξέρω τι να ελπίσω. Μετανιώνω που ενημέρωσα τους γονείς του χωρίς να είμαι σίγουρος. Το τηλέφωνο όμως χτυπάει κάθε 5 λεπτά, όλη μέρα. Συγγενείς, φίλοι, εθελοντές, ορειβάτες, διασώστες, από Θεσσαλονίκη και Β. Ελλάδα, όλοι έχουν αγωνία, θέλουν να ενημερωθούν και να βοηθήσουν όπως μπορούν. Όσο η ομίχλη καλύπτει τα πάντα, η ομάδα της ΕΜΑΚ έχει αρχίσει να συγκεντρώνεται στο σημείο της πτώσης, θα επιχειρήσουν και πάλι να κατέβουν με τα σχοινιά. Αν ανοίξει ο καιρός το drone θα ξαναπετάξει. 

Εμείς αλλάζουμε σχέδιο.

Τα τρία ξαδέρφια με τον Νίκο, κατεβαίνουμε το μονοπάτι, κάνοντας ένα ημικύκλιο, φτάνοντας περίπου 300 μέτρα χαμηλότερα από το σημείο της πτώσης σε κάποια απόσταση από το λούκι όμως. Εκεί, κατάκοπος, ο Νίκος μας αφήνει να συνεχίσουμε. Οι κουβέντες σαν να είναι σιδερένιες. Όμως νιώθω ότι μέσα σε λίγες ώρες, έχουμε συνδεθεί κατευθείαν, ότι η αγωνία, το ζόρι, η αδρεναλίνη, η υπέρβαση, μας έφερε κοντά. ‘Να προσέχετε’. ‘Και εσύ να προσέχεις’.

Το μεσαίο τμήμα του λουκιού

Σχεδιάζουμε με το μυαλό μας μια διαδρομή που υποθέτουμε πως θα μας βγάλει στην μέση του λουκιού. Τραβερσάρουμε σε επικλινές, βρεγμένο έδαφος, με όσο περισσότερη προσοχή μπορούμε. Μετά από μισή ώρα φτάνουμε στο λούκι. Τα χιόνια τελειώνουν ακριβώς σε εκείνο το σημείο. Αποφασίζουμε να πάμε προς τα πάνω, αφού μας φαίνεται πιθανότερο να έχει σταματήσει την πτώση του ο Ηλίας στα πρώτα 300 μέτρα, παρά χαμηλότερα. Σε αυτή την φάση μας βρίσκει ο Γιάννης, ένας από τους εμπειρότερους ορειβάτες - οδηγούς της περιοχής. Ξέρουμε ότι θα βοηθήσει πολύ, παίρνουμε κουράγιο.  

Ο Γιάννης είχε ξεκινήσει το πρωί ανεβαίνοντας μόνος από ένα διπλανό λούκι, ψάχνοντας εκεί τον Ηλία. Τελικά έφτασε στο σημείο της πτώσης, είδε τους ανθρώπους της ΕΜΑΚ και όπως εμείς, κατέβηκε από το μονοπάτι, ακολούθησε τα βήματά μας και βρέθηκε δίπλα μας. Ο Θωμάς με τον Γιάννη, που έχουν εξοπλισμό, ξεκινάνε για επάνω. Γρήγορα διαπιστώνουν πως κάναμε λάθος εκτίμηση, αφού το μόνο που συναντάνε εκεί είναι οι άνθρωποι της ΕΜΑΚ που στο μεταξύ έχουν κατέβει αρκετά  χαμηλότερα από ότι χθες, με τα σχοινιά. Τίποτα μέχρι εδώ.

Ένας δρόμος έχει μείνει, λοιπόν, μόνο προς τα κάτω. Φανταζόμαστε τι θα συναντήσουμε, οπότε προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο. Ξεκινάμε την κατάβαση, όχι μέσα από το λούκι, αλλά από το πλάι - όχι μόνο γιατί πέφτουν πέτρες από τους επάνω, αλλά και γιατί η κλίση του λουκιού είναι απαγορευτική αν δεν έχεις σχοινιά. Η πλαϊνή πλευρά του λουκιού είναι επίσης απότομη, αλλά τουλάχιστον έχει δέντρα που μας παρέχουν μια σχετική ασφάλεια. Ο Γιάννης προπορεύεται και κινείται άνετα και γρήγορα. Λίγη ώρα μετά τον ακούω από κάτω μου να φωνάζει: “Τον βρήκα”. Ένα τεράστιο βάρος φεύγει από πάνω μου. Δεν ρωτάω τίποτα, αφού πλέον το σενάριο ‘ζωντανός’ έχει διαγραφεί απ΄ το μυαλό μου. Προσπαθώ να μην αφήσω την αγωνία μου να φτάσω γρήγορα στο σώμα του ξαδέρφου μου, να θέσει σε κίνδυνο την κατάβασή μου. Τελικά, όλα πάνε καλά - για μένα.

Φτάνω στο σώμα του Ηλία. Ο Γιάννης είναι εκεί, μαζί με ένα άλλο παιδί από την ΕΜΑΚ, τον Θανάση, ο οποίος μόλις έχει φτάσει κάνοντας μόνος του την ίδια περίπου πορεία με εμάς, αλλά από ένα χαμηλότερο σημείο, πιο βατό. Πίσω μου έρχονται ο Αλέξης και ο Θωμάς, μαζί με τους δυο ανθρώπους της ΕΜΑΚ που είχαν συναντήσει ψηλότερα. Έχουν σχοινιά, οπότε κατεβαίνουν πιο άνετα. Σε λίγο πλησιάζουν και αυτοί στο σώμα του Ηλία. Η έντασή μας, μαζί με την γνώση-ευθύνη ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μέχρι να κατεβούμε στην ασφάλεια του μοναστηριού είναι τέτοια που, κάπως αυτόματα, δεν μας αφήνει περιθώριο για υπερβολικούς συναισθηματισμούς. Στιγμιαία, παρατηρώντας το σώμα του ξαδέρφου μου, νιώθω ανακούφιση: ‘Δεν υπέφερε, ήταν ακαριαίο’. Ενημερώνουμε τους δικούς μας. ‘Τον βρήκαμε’.

Ο Θανάσης, με ένα ακόμα παιδί από την ΕΜΑΚ, ξεκινάνε για μια αναγνωριστική πορεία, παίρνουν το λούκι προς τα κάτω για να δουν αν βγάζει κοντά στο μοναστήρι, αφού η μεταφορά του φορείου προς τα πάνω, στο σημείο της πτώσης, είναι τρομερά δύσκολη. Περιμένουμε 4 ώρες μέχρι συγκεντρωθούν όλα τα μέλη της ΕΜΑΚ στο σημείο, μαζί με το φορείο, το μεγάλο σχοινί και τον υπόλοιπο εξοπλισμό. Στην αρχή ρίχνει χαλάζι και μετά βρέχει ασταμάτητα. Καθόμαστε κάτω από τα δέντρα για να καλυφθούμε. Σε κάποια φάση, κλείνω τα μάτια μου - κοιμάμαι για μισή ώρα, δεν καταλαβαίνω πως. Ξυπνάω και δεν έχει αλλάξει τίποτα. Βροχή, ο Ηλίας δίπλα μας. Περιμένουμε, οι ώρες περνάνε. 

Κάποια στιγμή ο Θανάσης επιστρέφει. Είναι ΟΚ το λούκι, λέει, θα το κατέβουμε. Διαπιστώνω ότι ο άνθρωπος αυτός σχεδόν δεν έχει σταματήσει να περπατάει από το Σάββατο το απόγευμα μέχρι τώρα, 24 ώρες μετά. Κι όμως, φαίνεται λες και μόλις ξύπνησε ξεκούραστος. Εμπνέει τους πάντες. Λίγο πριν σκοτεινιάσει συγκεντρώνεται όλη η ομάδα, ενώ έρχεται και ο Κώστας, ένας ακόμα ορειβάτης από την Κόνιτσα για να βοηθήσει. Βάζουμε τον Ηλία στο φορείο και ξεκινάμε για κάτω. 

Η κατάβαση με το φορείο

Η ΕΜΑΚ, προς ευχάριστη έκπληξή μας, κινείται με ταχύτητα και μεθοδικότητα. Σε όλη την διαδρομή, ο Θανάσης ‘οδηγεί’ το δεμένο φορείο που έχει συνολικό βάρος πάνω από 100 κιλά, τραβώντας το από μπροστά με έναν ιμάντα, ενώ οι μπροστινοί αφήνουν ελεγχόμενα το σχοινί για να κατέβει στο επικλινές έδαφος. Η ομάδα της ΕΜΑΚ με τους υπόλοιπους ορειβάτες, λειτουργούμε με άψογη συνεργασία και αποτελεσματικότητα.

Νυχτώνει. Συνεχίζουμε με φακούς. Είμαστε περίπου 20 άτομα και όλη την μέρα δεν έχω ακούσει από κανέναν ούτε ένα παράπονο, ούτε μια δυσάρεστη λέξη. Ξέρω ότι η ένταση και η αγωνία να βρεθεί ο Ηλίας έχει διαγράψει την λέξη ‘κούραση’ απ΄το μυαλό μας. Θυμάμαι τον Νίκο στην αρχή της μέρας. Είναι τρελό, αλλά μέσα στην απώλεια, νιώθω πλήρης: Κάναμε όλοι ότι μπορούσαμε.

Στις 22:00, φτάνουμε στο μοναστήρι. Έχει πολύ κόσμο, συγγενείς, εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού. Ο ένας από τους δύο αδερφούς του που στο μεταξύ έχουν έρθει εκεί, ρωτάει αν μπορεί να ανοίξει τον σάκο να τον δει. Στις 23:00 βγαίνουμε από το φαράγγι, φτάνουμε στην Κόνιτσα. Οι 17 εντονότερες ώρες της ζωής μου.

Δευτέρα, στην Άρτα: 

Στην κηδεία γίνεται το αδιαχώρητο, ο κόσμος δεν χωράει στην εκκλησία, η πλατεία γύρω είναι γεμάτη. Ξέρω πως όλοι σκέφτονται το ίδιο: ο Ηλίας ήταν ένας πολύ καλός άνθρωπος. Κανείς δεν έχει να πει κάτι κακό για αυτόν. Πραγματικά, ασχέτως αν συμφωνούσες ή όχι μαζί του, δεν γινόταν να μην τον συμπαθήσεις. Ήταν ένας χαρούμενος και αγαπητικός άνθρωπος. Η συναισθηματική παγωμάρα της προηγούμενης ημέρας επιτέλους εξαφανίζεται, η θλίψη παίρνει την θέση της, σχεδόν λυτρωτικά.

Η λύτρωση δεν είναι μόνο αυτή όμως. Μπροστά στον θάνατο οι διαφορές παραμερίζονται, οι άνθρωποι ενώνονται, έρχονται πιο κοντά, οι σχέσεις γίνονται πιο ουσιαστικές, ο άνθρωπος - για μια στιγμή - γίνεται Άνθρωπος.

Μπορούμε να μάθουμε από τον θάνατο. Μπορούμε να ζούμε σαν να ήταν να πεθάνουμε αύριο. 

Αντί επιλόγου

Το σώμα του Ηλία βρέθηκε περίπου 700 μέτρα από το σημείο της πτώσης. Τα βουνά της Κόνιτσας, που τόσο αγάπησε, τον αγκάλιασαν την ημέρα των 39ων γενεθλίων του. Άφησε πίσω του μια σύζυγο και τέσσερα ανήλικα παιδιά. Όπως αναφέρει σε ένα από τα τελευταία βίντεο που τράβηξε λίγες ώρες πριν την πτώση του, την ώρα που φτάνει στην παλιά καλύβα που έψαχναν εδώ και μήνες: “ Λίγες φορές έχω χαρεί τόσο στην ζωή μου ”.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αυταπάρνηση που έδειξαν την κρίσιμη στιγμή ο Νίκος Βάγιας, ο Θανάσης Γκόλιας και ο Γιάννης Σταθόπουλος. Αισθάνθηκα ότι ο Ηλίας είχε 3 ακόμα αδέρφια εκείνες τις δύο μέρες. Το ευχαριστώ είναι λίγο.

Ευχαριστούμε επίσης όλους τους πυροσβέστες της ΕΜΑΚ που επί δύο μέρες έκαναν ότι μπορούσαν, τον Κωνσταντίνο Νικολόπουλο που ανέβηκε πάνω μαζί μας για να βοηθήσει με το drone του και τον ξάδερφό του Κώστα Νικολόπουλο, καθώς και όλους αυτούς που προσφέρθηκαν να βοηθήσουν το Σάββατο αλλά τελικά δεν χρειάστηκε η συνεισφορά τους.

Ευχαριστούμε επίσης όλους και όλες που συμπαραστάθηκαν στην οικογένειά του, καθώς και αυτούς/ες που συνέβαλαν χωρίς να το γνωρίζω (συνάδελφοί του, συγγενείς και πολλοί άλλοι).

Καλό ταξίδι Ηλία!

Άρης Χατζηνικολάου 

Απρίλιος 2019

Άγιον Όρος • Μεγάλη Δευτέρα Μount Athos • Great Monday

Αγαπητέ συνάδελφε και φίλε Ηλία.

Αγαπημένε μου αδελφέ δεν εχω τίποτα παραπάνω να πω απο τον παρακάτω λόγο που μας κατασυγκίνησε στην εξόδιο ακολουθία. Εκφράζει τα πάντα για αυτό που ήσουν. Να εχεις καλό παράδεισο!!! Ευχαριστώ θερμά όλους προσωπικά και εκ μέρους της οικογένειάς μου για τις ευχές σας!!!

Αγαπητέ συνάδελφε και φίλε Ηλία. ...Συγκλονισμένοι βαθύτατα από τον απρόσμενο και αιφνίδιο θάνατο σου,ήμαστε εδώ την τραγική και πένθιμη τούτη ώρα, για να σε από χαιρετίσουμε φίλε, απευθύνοντας εκ μέρους όλων μας,το στερνό Αντίο. ..Ανήμερα των γενεθλίων σου,μόλις στα 39 σου Χρόνια κι ενώ όλοι μας σε περιμέναμε, όπως κάθε μέρα, να είσαι κοντά μας,ο Θεός αποφάσισε να σε στερήσει από όλους εμάς και να σε πάρει κοντά του...Όπου και να υπηρέτησες τίμησες την Ελληνική Αστυνομία και άφησες πίσω σου ανεξίτηλη την προσωπική σου σφραγίδα κι ανθρώπους που μόνο καλά λόγια μπορούν να πουν για σένα. ..Όταν κάθεσαι στη βεράντα του Ηλία και της Μαρίας, δεν μπορείς να μην αγναντέψεις το πέλαγος, που σιγά σιγά στον ορίζοντα χάνονται τα καράβια και οι βάρκες.

Έτσι όπως χάνονται οι βάρκες από τον ορίζοντα, έτσι χάθηκε και ο φίλος μας. Μπορεί να χάθηκαν από τον ορίζοντά μας, αλλά σίγουρα συνεχίζουν να υπάρχουν.

Για πολλούς από εμάς αλλά κυρίως για την Μαρία, την Ευθαλία, τον Βασίλη, την Ιωάννα και τον Χρυσόστομο ίσως ακόμα να νομίζουμε ότι τον βλέπουμε για λίγο καιρό εκεί κάπου στον ορίζοντα. Ίσως να βρίσκεται, ίσως να είναι παιχνίδια της φαντασίας μας.

Για κάθε όμως αναβαση, θα πρέπει να υπάρχουν δυο πράγματα. Τα απαραίτητα εφόδια και ο αναρριχητης να έχει αποβάλει τα βλαβερά φορτία.

Τα εφόδια του φίλου μας ήταν πολλά…. Πάρα πολλά…. Η Αγάπη του για τον καθένα μας ήταν παρομοιώδης. Θεωρείς ότι αυτός ο άνθρωπος τους Αγαπούσε όλους, για όλους είχε μόνο κάτι καλό να πει. Με τον καθένα χαιρόταν σαν παιδί κάθε φορά που αντάμωνε.χωρις να το ζητήσεις ήταν πάντα εκεί. ..Είχε μια νουθεσια για τον καθένα μας,να μας την "πει" με αγάπη! Κι όπως τα δέντρα των ψηλών βουνών, από βάλλουν τα φύλλα τους για να ξαναγεννηθουν, έτσι κι ο φίλος μας,είχε αποβάλλει τον εγωισμό λες και γεννήθηκε χωρίς αυτόν. Πάντα να ζητήσει πρώτος συγγνώμη, πάντα απλός και άρχοντας μαζί!

Τα έκανες όλα γρήγορα και καλά ακριβέ μας φίλε! Γρήγορα Αγάπησες, γρήγορα έφτιαξες την όμορφη οικογένεια, γρήγορα ωρίμασες πνευματικά, γρήγορα μας έφυγες…Πάντα βιαστικός ήσουν. ....

Καποτε θυμάμαι μου ανέφερες οτι σε εναν πνευματικο πατερα,είπες από το εξης : " Πάτερ, δεν μπορείς να φανταστείς πόση προσευχή κάνω όταν τρέχω! Πόσο κομποσκοίνι! Και μοναχός να γινόμουν τόση προσευχή δεν θα έκανα" .Έκτοτε , σε κάθε φωτογραφία σου να τρέχεις, απλά διακρίνω ότι εσύ προσευχόσουν, όπως είμαι σίγουρος ότι θα το έκανες και εκεί στην κορυφή του Βουνού της Κονιτσας που τόσο Αγαπούσες, λίγο πριν συναντήσεις τον Άγιο που Αγάπησες και σε Αγάπησε τόσο! Τον Όσιο Παίσιο. Πήγαινες για να δεις τον δρόμο, για να έρθουμε και εμείς, μόνο που εσύ τον άνοιξες πιο πολύ! Τώρα ξέρουμε ότι έφυγες ψηλα στον ουρανο ,πιο ψηλα κι απο τα αγαπημενα σου βουνα!κι οπως ελεγες,οταν κοιτας απο ψηλα,βλεποντας ψηλοτερα,ναι!ειναι ολα μια ζωντανη ζωγραφιά!

Ανέστη Χριστός, Ηλία και ξέρουμε ότι απλά είναι άλλο ένα πέρασμα!

Ανέστη Χριστός, Ηλία για να βεβαιωθούμε ότι θα σε ξανασυναντήσουμε!

Ανέστη Χριστός, Ηλία αλλά για εμάς είναι ακόμα σαρακοστή!

Χριστός Ανέστη Αγνέ πολύτιμέ μας φίλε! Δεν έχω αλλά να πω, γιατί έχω πάρα πολλά...Αντίο Ηλία. ....

Εκ μέρους του αδελφού του Ηλία, π. Χρυσοστόμου....

Εκ μέρους του αδελφού του Ηλία, π. Χρυσοστόμου:

Λίγη ώρα πριν επιστρέψουμε στο Άγιον Όρος, με ζωντανές τις εικόνες του προσωρινού αποχαιρετισμού του αγαπητού μας αδελφού, μοιράζομαι μαζί σας ένα κείμενο του Ηλία μας. Πριν 1 χρόνο περίπου, συμμετείχε σε έναν ορεινό υπερμαραθώνιο 80 χλμ, στην ορεινή Ροδόπη. Λίγες μέρες μετά έγραψε ένα κείμενο περιγράφοντας το πώς πέρασε. Το τελευταίο κομμάτι του κειμένου αυτού, το οποίο και μεταφέρω στην αγάπη σας, καθρεφτίζει πεντακάθαρα το μεγαλείο της ψυχής του και την λαμπρότητα της χρυσής του καρδιας. Μακάρι να του μοιάσουμε...

«...Όλο χαρά τότε, αρχίζω να τρέχω πάλι, παρά τους πόνους, χωρίς να ξέρω το πώς, αφού έτρεχα ήδη για 75 χιλιόμετρα, ώσπου βλέπω δεξιά έναν συναθλητή εξαντλημένο, και του λέω: «Πώς είσαι φίλε μου;»

«Είμαι χάλια, ζαλίζομαι. Δεν μπορώ άλλο!»

«...Ωχ, λέω, αφυδατώθηκε!»

Και αμέσως του δίνω νερό και λίγο μπάρα, για να πάρει τα πάνω του! Δεν ήξερα τι να κάνω, και ήμασταν μόνοι στο σκοτάδι...

Οπότε σκέφτηκα τι θα κάνω! Το καλύτερο! Θα τερματίσουμε μαζί τον αγώνα! Τέλος!

«Φίλε μου, πιάσε με από το χέρι και πάμε! Και μην φοβάσαι!»

Και ξαφνικά αρχίζουμε μαζί αγκαλιά να περπατάμε γοργά μέσα στην νύχτα! Όσο κούραση και αν είχα, η χαρά μου που βοηθούσα έναν άγνωστο συναθλητή μου να πηγαίνει στον τερματισμό, με γέμιζε από δύναμη και κουράγιο!

Σε κάθε στροφή, εν γνώση μου, του έλεγα και ένα ψέμα: «Σε δύο στροφές φτάνουμε φίλε μου!» Και δώστου πάλι κουράγιο! Τα τελευταία χιλιόμετρα του αγώνα ήταν για εμένα και τα πιο χαρούμενα και ουσιαστικά, πράγμα που δεν θα ξεχάσω ποτέ!

Λίγα μέτρα πριν το τέλος του δίνω τα μπατόν και του λέω: «Τρέξε να τερματίσεις εσύ πριν από μένα, γιατί το αξίζεις πραγματικά!»

Και ο φίλος μου, ακούγοντας αυτό και ξεχνώντας την κατάσταση που ήταν, ξεδιπλώνεται σαν γίγαντας και άρχισε να τρέχει! Και μόλις άκουσα τις κουδούνες του τερματισμού του, συγκινήθηκα τόσο πολύ, που ένοιωσα σαν να τερμάτισα Πρώτος στον πιο δύσκολο Αγώνα του Κόσμου!

Ο αγώνας τελείωσε με την βοήθεια του Θεού, χαρίζοντας και μαθαίνοντας μας πολλά για την αξία του ανθρώπου, την πρόσφορα, την ανιδιοτέλεια, την ομορφιά της ζωής!

Εις το επανιδείν!

Ηλίας Καλαϊτζής»

Ψαλμωδίες Μεγάλης Τεσσαρακοστής - Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας

hymns from mount athos.

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης

Γιάννης ο ευλογημένος

Ένας ευλογημένος ιερέας.

Ο Όσιος Γεώργιος Καρσλίδης - Επίσκεψη στην Ι.Μ. Αναλήψεως του Σωτήρος (Σίψα)

Σταυρική ζωή

Σταυρική ζωή

1. Τὸ φρόνημα τῆς τέλειας αὐταπαρνήσεως

Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως. Ἡ ψυχή μας σήμερα πάλλεται ἀπὸ συγ¬κίνηση, καθὼς προσκυνοῦμε τὸν Τίμιο Σταυρὸ γιὰ νὰ συνεχίσουμε ἀνανεωμένοι τὸν ἱερὸ ἀγώνα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

Ἀκούσαμε τὰ λόγια τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς Πίστεώς μας: «Ὅποιος θέλει νὰ μὲ ἀκολουθήσει ὡς μαθητής μου, ἂς ἀπαρνηθεῖ τὸν ἁμαρτωλὸ ἑαυτό του “καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ” – ἂς σηκώσει τὸν σταυρό του – καὶ ἂς μὲ ἀκολουθεῖ μιμούμενος τὸ παράδειγμά μου».

«Ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ». Σήμερα ὅταν λέμε «αὐτὸς σηκώνει σταυρό», ἐννοοῦμε ὅτι περνᾶ δοκιμασία· ἢ ὅταν λέμε «σηκώνει τὸν σταυρό του», ἐννοοῦμε ὅτι ἀντιμετωπίζει μὲ πίστη καὶ ὑπομονὴ τὴ δοκιμασία ποὺ ἐπέτρεψε ὁ Θεὸς στὴ ζωή του. Ὁ λόγος ὅμως τοῦ Κυρίου «ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ» ἔχει ἄλλη σημασία. Σημαίνει: ἂς σηκώνει τὸν σταυρὸ μὲ τὸν ὁποῖο θὰ ἐκτελεσθεῖ. Διότι οἱ κατάδικοι ἦταν ὑποχρεωμένοι νὰ κουβαλοῦν τὸν σταυρὸ στὸν ὁποῖο θὰ σταυρώνον¬ταν μέχρι τὸν τόπο τῆς ἐκτελέσεως.

Ὁ σταυρὸς ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων ἦταν ὄργανο φρικτῆς καταδίκης, τὸ σκληρότερο εἶδος θανατικῆς ἐκτελέσεως. Λέει λοιπὸν ὁ Κύριος: Ὅποιος θέλει νὰ γίνει μαθητής μου, ἂς ἀπαρνηθεῖ τὸν ἁμαρτωλὸ ἑαυτό του σὲ τέλειο βαθμό, ἂς εἶναι ἀποφασισμένος νὰ ὑποστεῖ κάθε θυσία, ἀκόμη καὶ τὸν πιὸ βασανιστικὸ θάνατο, τὸν σταυρικό. Αὐτὸ εἶναι τὸ φρόνημα τοῦ ἀληθινοῦ μαθητῆ τοῦ Κυρίου.

Δηλαδὴ εἴμαστε μαθητὲς τοῦ Κυρίου, ὅταν ἡ καρδιά μας λέει: «Θέλω νὰ καθαρισθῶ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, ὅ,τι κι ἂν μοῦ κοστίσει» ἤ· «καλύτερα νὰ πεθάνω παρὰ νὰ ἁμαρτήσω»! Ὁ Κύριος νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ πλησιάζουμε συνεχῶς σ᾿ αὐτὸ τὸ φρόνημα.

2. Πόθος γιὰ ζωὴ

Ἀλλὰ γιατί ὁ Κύριος εἶναι τόσο ἀπόλυτος; Μᾶς τὸ ἐξηγεῖ ἀμέσως παρακάτω: «Τί θὰ ὠφελήσει τὸν ἄνθρωπο, ἐὰν ὑποθέσουμε ὅτι κερδίσει ὅλο αὐτὸν τὸν ὑλικὸ κόσμο, ἀλλὰ χάσει τὴν ψυχή του, ἡ ὁποία ὡς πνευματικὴ καὶ αἰώνια εἶναι ἀσυγκρίτως ἀνώτερη ἀπὸ αὐτόν; Ἢ τί θὰ δώσει ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς του γιὰ νὰ τὴν ἐξαγοράσει ἀπὸ τὴν αἰώνια ἀπώλεια;».

Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ ἀληθινὴ εὐτυχία τοῦ ἀνθρώπου ἔγκειται στὴ σωτηρία τῆς ψυ-χῆς του. Ἡ ψυχὴ σώζεται ὅταν εἶναι ἑνωμένη μὲ τὸν Θεό. Αὐτὸ ποὺ τὴν χωρίζει ἀπὸ τὸν Θεὸ εἶναι ἡ ἁμαρτία. Στὴν παρούσα σύντομη ζωὴ ὁ ἄνθρωπος διαλέγει ἂν θὰ ζήσει κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἢ κατὰ τὸ δικό του ἐγωιστικὸ θέλημα.

Ἐπίγεια δόξα, πλοῦτος καὶ ἡδονή: Αὐτὰ ἐπιδιώκει καὶ θεοποιεῖ ὁ ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας. Ἀλλὰ ὅλα αὐτὰ εἶναι πρόσκαιρα, καὶ ἡ ἀπόλαυσή τους προσωρινή. Ἡ ψυχὴ ἀντίθετα εἶναι αἰώνια, καὶ ἡ ζημία της ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἔχει αἰώνιες συνέπειες. Καὶ δὲν συμφέρει νὰ βλάψουμε τὴν ψυχή μας γιὰ χάρη ὁποιουδήποτε ἀγαθοῦ αὐτοῦ τοῦ κόσμου ἢ καὶ ὅλων μαζί.

Ἑπομένως πρέπει νὰ ἀγωνιζόμαστε μὲ ὅλες μας τὶς δυνάμεις γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ψυχῆς μας ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ γιὰ τὸν ὁλοένα στενότερο σύνδεσμό μας μὲ τὸν Κύριο. Κι αὐτὸ ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴν τέλεια ὑπακοή μας στὸ θέλημά Του, μὲ ὁποιοδήποτε τίμημα. Γι᾿ αὐτὴ τὴν ὑπακοὴ συμφέρει κάθε θυσία. Εἶναι λοιπὸν πολὺ λογικὸ καὶ ἀληθινὸ τὸ προσ-κλητήριο τῆς αὐταπαρνήσεως ποὺ μᾶς ἀπευθύνει ὁ Κύριος. Τὸ φρόνημα τῆς τέλειας αὐταπαρνήσεως, ποὺ μᾶς ζητᾶ, εἶναι οὐσιαστικὰ ἡ στέρεη ἀπόφαση καὶ ὁ εἰλικρινὴς πόθος γιὰ τὴν ἀληθινὴ ζωή, τὴν αἰώνια.

3. Ἀπόφαση ὁμολογίας

Ὅποιος θέλει νὰ εἶναι μαθητὴς τοῦ Κυρίου, ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ βρεθεῖ στὴν ἀνάγκη νὰ διαχωρίσει φανερὰ τὴ θέση του ἀπὸ τοὺς κοσμικοὺς ἀνθρώπους τοῦ περιβάλλοντός του· νὰ ὁμολογήσει τὴν πίστη του. Διότι «ὁ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α´ Ἰω. ε´ 19). Ὅλος ὁ κόσμος, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ποὺ εἶναι μακριὰ ἀπὸ τὸν Θεὸ βρίσκονται κάτω ἀπὸ τὴν ἐξουσία καὶ τὴν ἐπίδραση τοῦ πονηροῦ πνεύματος.

Ὁ πιστὸς βέβαια δὲν προκαλεῖ, δὲν κάνει ἐπίδειξη τῆς εὐσέβειάς του, ἀλλὰ καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ κρυφτεῖ. Ἡ φανέρωση ὅμως τῆς εὐσεβοῦς ζωῆς του συχνὰ προκαλεῖ τὸ μίσος τοῦ κόσμου, τῶν ἀν¬θρώπων ποὺ ὄχι ἀπὸ ἄγνοια ἀλλὰ συν-ειδητὰ ἀκολουθοῦν τὴ ζωὴ τῆς ἁμαρτίας, διότι ἀποτελεῖ ἔλεγχο τῆς δικῆς τους ἀσέβειας. Μόνο ὅποιος ἔχει τέλεια αὐταπάρνηση, αὐτός, ἐνδυναμούμενος ἀπὸ τὸν Κύριο, δὲν θὰ ντραπεῖ νὰ ὁμολογήσει Ἐκεῖνον καὶ τὴ διδασκαλία Του μὲ λόγια καὶ μὲ πράξεις στὴ σύγχρονή του ἀποστατημένη γενιὰ τῶν ἀνθρώπων…

Ὁ Σταυρὸς δείχνει τὸν δρόμο τῆς ἀκριβοῦς πνευματικῆς ζωῆς, ποὺ ἀκολούθησαν οἱ ἅγιοι Μάρτυρες καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι. Ἀπὸ ποῦ ἀντλοῦσαν δύναμη καὶ ἄντεξαν ὅλοι αὐτοί; Ἀπὸ τὸν Σταυρό. Λοιπὸν ἂς μελετοῦμε τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ. Ἂς τὸν φέρουμε πάντοτε στὸν λαιμό μας, ἂς τὸν σημειώνουμε συχνὰ μὲ εὐλάβεια πάνω στὸ σῶμα μας, γιὰ νὰ μᾶς προστατεύει καὶ νὰ μᾶς ἁγιάζει. Πρωτίστως ὅμως ἂς τὸν ἔχουμε ὡς φρόνημα καὶ τρόπο ζωῆς, γιὰ νὰ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ἀληθινὴ ζωή, τὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Λόγος την Γ’ Κυριακή των Νηστειών για την άρση του σταυρού (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ)

 «Όστις θέλει, οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι» (Μάρκ. 8:34)

«Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει τον σταυρό του και ας με ακολουθεί», είπε ο Κύριος στους μαθητές Του, καλώντας τους κοντά Του, όπως ακούσαμε σήμερα στο Ευαγγέλιο. Αγαπητοί αδελφοί! Είμαστε κι εμείς μαθητές του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, γιατί είμαστε χριστιανοί! Εκείνος μας κάλεσε στον ιερό ναό για ν’ ακούσουμε τη διδασκαλία Του. Ήρθαμε, λοιπόν, και τώρα στεκόμαστε μπροστά Του. Οι ψυχές μας είναι γυμνές κάτω από το βλέμμα Του. Βλέπει τις σκέψεις μας, βλέπει τα αισθήματά μας, βλέπει τις προθέσεις μας. Βλέπει όλες τις αρετές μας αλλά και όλες τις αμαρτίες που διαπράξαμε από τα νιάτα μας. Βλέπει όλη τη ζωή μας, τόσο την προηγούμενη όσο και τη μελλοντική. Στο βιβλίο Του «και τα μήπω πεπραγμένα» μας είναι «γεγραμμένα». Γνωρίζει και την ώρα της μεταβάσεώς μας στην ατελεύτητη αιωνιότητα. Για τη σωτηρία μας, λοιπόν, μας δίνει την πανάγια τούτη εντολή: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει τον σταυρό του και ας με ακολουθεί».

Με ζωντανή πίστη ας σηκώσουμε τα μάτια του νου μας στον Κύριο, και θα Τον δούμε. Θα δούμε Εκείνον, τον «πανταχού παρόντα», να βρίσκεται εδώ, μαζί μας. Ας Του ανοίξουμε την καρδιά μας, βγάζοντας από την είσοδό της τη βαριά πέτρα της σκληρότητας. Ας ακούσουμε, ας προσέξουμε, ας δεχθούμε, ας οικειωθούμε τη διδαχή του Κυρίου μας.

Τι σημαίνει «ας απαρνηθεί τον εαυτό του»; Σημαίνει: Ας αφήσει την αμαρτωλή ζωή. Η αμαρτία, μέσω της οποίας συντελέστηκε η πτώση μας, έχει ριζώσει τόσο βαθιά στη φύση μας, που φαίνεται πια φυσική. Η άρνηση της αμαρτίας έχει φτάσει να είναι άρνηση της φύσεώς μας. Και η άρνηση της φύσεώς μας δεν είναι παρά άρνηση του εαυτού μας. Τον αιώνιο θάνατο, που έχει κυριέψει την ψυχή μας, τον έχουμε κάνει ζωή. Κι αυτή ζητάει την τροφή της, την αμαρτία, ζητάει την απόλαυσή της, την αμαρτία. Με τέτοια τροφή και απόλαυση ο αιώνιος θάνατος διατηρεί και ενισχύει την κυριαρχία του πάνω στην ψυχή του ανθρώπου. Αλλά ο πεσμένος άνθρωπος τη διατήρηση και την κραταίωση της κυριαρχίας τού θανάτου πάνω στην ψυχή του τη θεωρεί διατήρηση και πρόοδο της ζωής. Έτσι, θανάσιμα άρρωστος, υποκύπτει στη βίαιη απαίτηση της αρρώστιας του και ζητάει φαγητά που τη συντηρούν και την ενισχύουν, θεωρώντας τα, μάλιστα, όχι μόνο απαραίτητα αλλά και απολαυστικά.

Εναντίον του αιωνίου θανάτου, που παρουσιάζεται σαν ζωή στην πεσμένη ανθρωπότητα, ο Κύριος εξαγγέλλει την απόφασή Του: «Όποιος θέλει να σώσει την ψυχή του» ζώντας τη ζωή της πτώσεως, που οδηγεί στον αιώνιο θάνατο, «θα τη χάσει· όποιος, όμως, χάσει την ψυχή του για μένα και το Ευαγγέλιό μου», νεκρώνοντας μέσα του τις αμαρτωλές επιθυμίες και απορρίπτοντας την απόλαυση της αμαρτίας, «αυτός θα τη σώσει» (Μάρκ. 8:35). Και δείχνοντας ο Κύριος ολόκληρο τον κόσμο, που απλώνεται μπροστά μας μ’ όλες τις ομορφιές του, λέει: «Τι θα ωφεληθεί ο άνθρωπος, αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο αλλά χάσει την ψυχή του;» (Μάρκ. 8:36). Τίποτα το ουσιαστικό δεν θα κερδίσει ο άνθρωπος, ακόμα κι αν γίνει κύριος όχι ενός ασήμαντου πράγματος, αλλά ολόκληρου του ορατού κόσμου. Γιατί ο ορατός κόσμος είναι απλώς ένα ξενοδοχείο, στο οποίο ο άνθρωπος μένει πρόσκαιρα. Στη γη δεν υπάρχει κανένα πράγμα, κανένα προσόν, κανένα αξίωμα που θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε κτήμα μας. Όλα μας τα αφαιρεί ο αδυσώπητος και αναπόφευκτος θάνατος. Όλα μας τα αφαιρούν, συχνά και πριν από τον θάνατο, κάποια απρόβλεπτα γεγονότα. Και το ίδιο το σώμα μας το στερούμαστε στο κατώφλι της αιωνιότητας. Μοναδική περιουσία μας, μοναδική ιδιοκτησία μας, μοναδικός θησαυρός μας είναι η ψυχή μας! «Τι μπορεί να δώσει ο άνθρωπος αντάλλαγμα για την ψυχή του;» (Μάρκ. 8:37), λέει ο Λόγος του Θεού. Τίποτα δεν θα πάρουμε ως αποζημίωση για την απώλεια της ψυχής μας, για την αρπαγή της από τον αιώνιο θάνατο, που παραπλανητικά παρουσιάζεται σαν ζωή.

«Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, …ας σηκώσει τον σταυρό του». Τι σημαίνει να σηκώσει κανείς τον σταυρό του; Ο σταυρός, στα χρόνια της ένσαρκης επίγειας παρουσίας του Κυρίου, ήταν όργανο ατιμωτικής εκτελέσεως των μαύρων και των δούλων θανατοποινιτών, που στερούνταν πολιτικά δικαιώματα. Ο υπερήφανος κόσμος, όντας εχθρικός προς τον Χριστό, στερεί από τους μαθητές Του τα δικαιώματα που έχουν οι άλλοι άνθρωποι. «Αν ανήκατε στον κόσμο», λέει ο Κύριος σ’ εκείνους που Τον ακολουθούν, «τότε ο κόσμος θα σας αγαπούσε σαν κάτι δικό του. Επειδή, όμως, δεν ανήκετε στον κόσμο, αφού εγώ σας διάλεξα και σας ξεχώρισα από τον κόσμο, γι’ αυτό σας μισεί ο κόσμος» (Ιω. 15:19). «Θα σας διώξουν από τις συναγωγές… Όποιος σας θανατώσει, θα νομίζει πως έτσι υπηρετεί τον Θεό» (Ιω. 16:2).

Να σηκώνουμε τον σταυρό μας σημαίνει να υπομένουμε γενναιόψυχα τους εμπαιγμούς και τις κακολογίες που εξαπολύει ο κόσμος εναντίον των ακολούθων του Χριστού, τους κατατρεγμούς και τις θλίψεις που προξενεί ο ασεβής και τυφλός κόσμος στους ακολούθους του Χριστού. «Γιατί αξία έχει το να υπομένει κανείς δοκιμασίες και να πάσχει άδικα, επειδή έχει συνείδηση της παρουσίας του Θεού… Σ’ αυτό σας κάλεσε ο Θεός» (Α’ Πέτρ. 2:19, 21), ο οποίος πληροφορεί τους αγαπημένους Του: «Ο κόσμος θα σας κάνει να υποφέρετε· αλλά εσείς να έχετε θάρρος, γιατί εγώ τον έχω νικήσει τον κόσμο» (Ιω. 16:33).

Να σηκώνουμε τον σταυρό μας σημαίνει να υπομείνουμε με ανδρεία ως το τέλος για χάρη του Ευαγγελίου τον κρυφό κόπο, την ψυχική εξουθένωση, το αναίμακτο μαρτύριο του αγώνα εναντίον των παθών μας, εναντίον της αμαρτίας, που ζει μέσα μας, εναντίον των πονηρών πνευμάτων, που ξεσηκώνονται μανιασμένα και μας πολεμούν λυσσαλέα, κάθε φορά που προσπαθούμε ν’ αποτινάξουμε τον ζυγό της αμαρτίας και να σηκώσουμε πάνω μας τον ζυγό του Χριστού. «Δεν έχουμε να παλέψουμε με ανθρώπους», λέει ο απόστολος Παύλος, «αλλά με αρχές και εξουσίες, με τους κυρίαρχους του σκοτεινού τούτου κόσμου, δηλαδή με τα πονηρά πνεύματα, που βρίσκονται ανάμεσα στη γη και στον ουρανό» (Εφ. 6:12). Γι’ αυτό, «τα όπλα, με τα οποία πολεμάμε εμείς, δεν είναι κοσμικά, αλλά έχουν τη δύναμη από τον Θεό να γκρεμίζουν οχυρά. Μ’ αυτά ανατρέπουμε πονηρούς λογισμούς και καθετί που ορθώνεται με αλαζονεία εναντίον της γνώσεως του Θεού. Μ’ αυτά αιχμαλωτίζουμε κάθε σκέψη, κάνοντάς την να υπακούει στον Χριστό» (Β’ Κορ. 10:4-5). Αφού αναδείχθηκε νικητής σ’ αυτόν τον κρυφό αλλά σκληρό πόλεμο, ο απόστολος Παύλος διαλάλησε: «Όσο για μένα, δεν θέλω άλλη αφορμή για καύχηση εκτός από τον Σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, τον Σταυρό που πάνω του ο κόσμος πέθανε για μένα κι εγώ για τον κόσμο» (Γαλ. 6:14).

Να σηκώνουμε τον σταυρό μας σημαίνει να δεχόμαστε αγόγγυστα, με υποταγή και ταπείνωση, τις πρόσκαιρες θλίψεις και συμφορές, που παραχωρούνται από την πρόνοια και την αγάπη του Θεού για την κάθαρσή μας από τις αμαρτίες. Τότε ο σταυρός γίνεται για μας σκάλα, που μας οδηγεί από τη γη στον ουρανό. Απ’ αυτή τη σκάλα ανέβηκε τρέχοντος στον παράδεισο ο σταυρωμένος ληστής, που είχε διαπράξει φρικτά εγκλήματα. Από τον σταυρό του πρόφερε λόγια γεμάτα ταπεινοφροσύνη. Με την ταπεινοφροσύνη απέκτησε τη θεογνωσία. Και με τη θεογνωσία κέρδισε την ουράνια βασιλεία. «Δίκαια τιμωρούμαι γι’ αυτά που έκανα», ομολόγησε. «Θυμήσου με, Κύριε, όταν έρθεις στη βασιλεία Σου» (Πρβλ. Λουκ. 23:41,42).

Κι εμείς, αγαπητοί αδελφοί, όταν μας κυκλώνουν οι θλίψεις, ας επαναλαμβάνουμε τα λόγια του ληστή, λόγια που αποτελούν το αντίτιμο του παραδείσου, ή, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιώβ, ας δοξάζουμε τον δίκαιο και συνάμα εύσπλαχνο Κύριο, που μας τιμωρεί παιδαγωγικά. «Αν δεχτήκαμε τα καλά από τα χέρια του Κυρίου», έλεγε εκείνος ο πολύπαθος, «δεν πρέπει να υπομείνουμε και τα άσχημα;… Όπως θέλησε ο Κύριος, έτσι κι έγινε. Αιώνια δοξασμένο να είναι το όνομα του Κυρίου!» (Ιώβ 2:10, 1:21). Ας κάνουμε, λοιπόν, ό,τι πρέπει, ώστε να επαληθευθεί στον καθένα μας η υπόσχεση του Κυρίου: «Μακάριος είναι ο άνθρωπος που σηκώνει με υπομονή τις δοκιμασίες! Γιατί, αν τις υποστεί με επιτυχία, θα κερδίσει το βραβείο της αιώνιας ζωής, που υποσχέθηκε ο Θεός σ’ όσους Τον αγαπούν» (Ιακ. 1:12).

Να σηκώνουμε τον σταυρό μας σημαίνει να υποβάλλουμε εκούσια και πρόθυμα το σώμα μας σε στερήσεις και ασκήσεις, με τις οποίες χαλιναγωγούνται οι άλογες ροπές της σάρκας. Αυτό έκανε ο απόστολος Παύλος. «Με σκληρές ασκήσεις», έλεγε, «ταλαιπωρώ το σώμα μου και το υποδουλώνω, από φόβο μήπως, ενώ θα έχω κηρύξει στους άλλους, εγώ ο ίδιος κριθώ ακατάλληλος (για την ουράνια βασιλεία)» (Α’ Κορ. 9:27). «Όσοι ακολουθούν τις σαρκικές επιθυμίες, δεν μπορούν ν’ αρέσουν στον Θεό» (Ρωμ. 8:8). Γι’ αυτό, ενώ ζούμε με τη σάρκα, οφείλουμε να μη ζούμε για τη σάρκα. «Αν ζείτε σύμφωνα με τις επιθυμίες της σάρκας», μας προειδοποιεί ο απόστολος, «σας περιμένει βέβαιος θάνατος», ο αιώνιος θάνατος. «Αν, όμως, νεκρώνετε τις επιθυμίες της σάρκας με τη βοήθεια του πνεύματος, θα ζήσετε» την αιώνια και μακάρια ζωή (Ρωμ. 8:13). Η σάρκα κατά φύση εξουσιάζεται και κατευθύνεται από το πνεύμα. Αλλά το πνεύμα τότε μόνο μπορεί να εξουσιάζει και να κατευθύνει τη σάρκα, όταν αυτή είναι έτοιμη να δεχθεί τη σταύρωσή της με τη νηστεία, την αγρυπνία, τις γονυκλισίες και άλλες ευσεβείς ασκήσεις. Αυτές οι ασκήσεις, πάντως, πρέπει να γίνονται με διάκριση και μέτρο. Η διακριτική και μετρημένη σωματική άσκηση ελευθερώνει το σώμα από το βάρος και την παχύτητα, το γυμνάζει, το κάνει ανάλαφρο και ικανό για κάθε καλή δραστηριότητα. «Όσοι είναι του Χριστού», λέει ο απόστολος, «έχουν σταυρώσει τη σάρκα τους μαζί με τα πάθη και τις επιθυμίες της» (Γαλ. 5:24).

Τι σημαίνει να σηκώνει κανείς σταυρό και μάλιστα «τον σταυρό του»; Σημαίνει ότι κάθε χριστιανός οφείλει να υπομένει με ανδρεία και καρτερικότητα τις θλίψεις που βρίσκουν αυτόν τον ίδιο. Σημαίνει ότι κάθε χριστιανός οφείλει να πολεμάει εναντίον των παθών και των αμαρτωλών λογισμών, που ξεσηκώνονται μέσα του. Σημαίνει ότι κάθε χριστιανός οφείλει να δέχεται με υποταγή, με παράδοση στο θείο θέλημα, με ομολογία της θείας δικαιοκρισίας και ευσπλαχνίας, με ευχαριστία προς τον Θεό και δοξολόγησή Του, κάθε δοκιμασία που του στέλνει Εκείνος, μέσα στην παιδαγωγική πρόνοια και την αγάπη Του, και όχι να ονειρεύεται υπερήφανα ο ίδιος άλλες δοκιμασίες. Σημαίνει ότι κάθε χριστιανός οφείλει να αρκείται σε σωματικές ασκήσεις ανάλογες με τις δυνάμεις του, στις ασκήσεις ακριβώς που απαιτούνται για τη χαλιναγώγηση της σάρκας του. Να μην επιδίδεται, απατημένος από εγωιστικό ζήλο, σύμφωνα με τον όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη (Κλίμαξ, ΚΣΤ’, 59), σε υπέρμετρη νηστεία, σε υπέρμετρη αγρυπνία και σε άλλους αλόγιστους αγώνες, οι οποίοι και την υγεία του σώματος φθείρουν και το πνεύμα οδηγούν στην έπαρση και την πλάνη.

Όλοι οι άνθρωποι μοχθούμε και υποφέρουμε στη γη. Αλλά πόσο ποικίλες είναι οι οδύνες μας! Πόσο ποικίλα είναι τα πάθη μας! Πόσο ποικίλες είναι οι δοκιμασίες που μας στέλνει ο Θεός για τη θεραπεία και την κάθαρσή μας από τις αμαρτίες! Και πόσο διαφέρουν οι άνθρωποι ως προς τη σωματική δύναμη και την υγεία! Ναι, κάθε άνθρωπος έχει «τον σταυρό του»! Και αυτόν ακριβώς τον σταυρό, τον δικό του σταυρό, οφείλει κάθε χριστιανός να τον σηκώνει με αυταπάρνηση και ν’ ακολουθεί τον Χριστό. Όποιος δέχτηκε τον σταυρό του, αφού απαρνήθηκε τον εαυτό του, αυτός έχει συνάψει αδιατάρακτη ειρήνη με τον εαυτό του, με τους συνανθρώπους του, με τις περιστάσεις, με την κατάστασή του, εσωτερική και εξωτερική. Μόνο ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί ν’ ακολουθεί τον Χριστό σωστά και συνετά.

Τι σημαίνει ν’ ακολουθούμε τον Χριστό; Σημαίνει να μελετάμε το Ευαγγέλιο και να το έχουμε μοναδικό οδηγό του νου, της καρδιάς και της διαγωγής μας —να σκεφτόμαστε ευαγγελικά, να αισθανόμαστε ευαγγελικά, να φερόμαστε και να ενεργούμε ευαγγελικά. Ακολουθούμε τον Χριστό πραγματικά, όταν, αποφεύγοντας την πλάνη μιας ψευτοταπεινοφροσύνης σύμφωνης με το θέλημά μας και την υπερήφανη γνώμη μας (Πρβλ. Κολ. 2:18), βρίσκουμε την αληθινή ταπεινοφροσύνη εκεί όπου αυτή αναπαύεται: στην υποταγή και στην υπακοή στον Θεό. Όποιος υποτάχθηκε στον Θεό με πλήρη αυταπάρνηση, αυτός σήκωσε τον σταυρό του.

Αγαπητοί αδελφοί! Προσκυνώντας σήμερα με το σώμα μας, σύμφωνα με το τυπικό της αγίας Εκκλησίας, τον τίμιο Σταυρό του Κυρίου, ας τον προσκυνήσουμε και με το πνεύμα μας. Ας τιμήσουμε τον τίμιο Σταυρό του Σωτήρα μας, το μέσο της νίκης και τη σημαία της δόξας Του, ομολογώντας από τον δικό μας σταυρό: «Δίκαια τιμωρούμαστε γι’ αυτά που κάναμε. Θυμήσου μας, Κύριε, όταν έρθεις στη βασιλεία Σου» (Πρβλ. Λουκ. 23:41,42). Με τον σταυρό ας ανοίξουμε τον παράδεισο. Ας μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας την κακόβουλη βαρυγγώμια και πολύ περισσότερο την ψυχόλεθρη βλασφημία, τις οποίες συχνά ξεστομίζουν οι τυφλωμένοι και πωρωμένοι αμαρτωλοί, καθώς χτυπιούνται πάνω στον σταυρό τους, πασχίζοντας ανώφελα να γλυτώσουν απ’ αυτόν. Με τη βαρυγγώμια και τη βλασφημία ο σταυρός γίνεται ασήκωτος, παρασύροντας με το βάρος του στον άδη τον άνθρωπο.

“Τι έκανα;”, φωνάζει χωρίς επίγνωση ο αμαρτωλός, κατηγορώντας για αδικοκρισία και ασπλαχνία τον δικαιοκρίτη και εύσπλαχνο Κύριο, κακίζοντας ή και απορρίπτοντας τη θεία πρόνοια. Βλέποντας τον σταυρωμένο Υιό του Θεού, χλευαστικά και πονηρά Του λέει: «Αν είσαι εσύ ο Μεσσίας, σώσε τον εαυτό σου κι εμάς!» (Λουκ. 23:39). «Κατέβα από τον σταυρό!» (Ματ. 27:40). Αλλά ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός «ηυδόκησε σαρκι ανελθείν εν τω Σταυρώ και θάνατον υπομείναι», ώστε διά του Σταυρού Του να συμφιλιώσει την ανθρωπότητα με τον Θεό και διά του θανάτου Του να λυτρώσει την ανθρωπότητα από τον αιώνιο θάνατο. Προετοιμάζοντας τους αγίους αποστόλους για το μεγαλύτερο γεγονός της ιστορίας, τη σωτηρία των ανθρώπων με τα παθήματα και τον ατιμωτικό θάνατό Του, ο Θεάνθρωπος συχνά τους έλεγε ότι θα παραδινόταν σε χέρια ανθρώπων αμαρτωλών, θα πάθαινε πολλά, θα θανατωνόταν και την τρίτη μέρα θ’ ανασταινόταν. Οι προρρήσεις αυτές φαίνονταν φοβερές σε κάποιους αποστόλους, που παρακαλούσαν να μην πραγματοποιηθούν. Ο Κύριος, σε μια τέτοια περίσταση, καλώντας κοντά Του τους μαθητές Του και τον λαό, τους είπε: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει τον σταυρό του και ας με ακολουθεί». Αμήν.

-->

Ομιλία εις την Γ΄ Κυριακήν των Νηστειών (Αγ. Ιουστίνος Πόποβιτς)

 «Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυ­τόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι» (Μάρκ. η’ 34).

Αίροντες τον σταυρό, ευαρεστούμε τον Κύριο Ιησού Χρι­στό, Τον ακολουθούμε. Αν ακολουθούμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να ακολουθούμε Εκείνον. Όποιος δεν απαρνηθή τον εαυτό του, δεν μπορεί να Με ακολουθήση (Ματθ. ι’ 38).
Αν ακολουθήσης τον δικό σου νου και όχι τον νου του Χριστού, αν ακολουθήσης το θέλημά σου και όχι το θέλημα του Χριστού, όπως αναφέρεται στο άγιο Ευαγγέλιο, η ψυ­χή σου δεν είναι καθαρή, δεν είναι αγιασμένη, είναι χαμένη στην ζούγκλα των ψυχοφθόρων και φρικτών πλανών. Διότι η αμαρτία, το κακό, κατόρθωσε να χτίση μέσα μας, δίπλα σε εκείνη την θεοειδή ψυχή που ελάβαμε από τον Θεό, την δική της ψυχή. Αν η αμαρτία μας γίνη έξις, δημιουργεί μέσα μας την δική της ψυχή. Αν πράττωμε την αμαρτία, εκείνη σταδια­κά μορφώνεται στην ψυχή μας. Κοντά σε εκείνη την θεοειδή ψυχή, την οποία ο Θεός σου έδωσε, εσύ φέρνεις ένα ξένο, ο οποίος σε αιχμαλωτίζει. Αυτός διαφεντεύει, ενώ ό,τι θεϊκό είναι μέσα σου, είναι σαν κοιμισμένο, σαν μουδιασμένο. Το απέρριψες, και εκείνο δεν ζη μέσα σου, πεθαίνει. Η αμαρτία δημιουργεί μέσα μας δικό της κόσμο, δημι­ουργεί μέσα μας δική της φιλοσοφία, δική της αντίληψι για τον κόσμο. Η αμαρτία επιδιώκει να καταλάβη την θέσι του Θεού στην ψυχή σου, την θέσι της Εικόνος του Θεού. Αυτό θέλει να κάνη η αμαρτία. Η αμαρτία στην πραγματικότητα θέλει να στερήση τον άνθρωπο από εκείνες τις θεϊκές ωραιότητες που έχει στην ψυχή του. Ναι, αυτός ο διάβολος αγωνί­ζεται δια μέσου της αμαρτίας να δημιουργήση μέσα σου και μέσα μου την δική του εικόνα. Διότι η αμαρτία πάντοτε ο­μοιάζει στον διάβολο. Πάντοτε, όταν την εναγκαλιζόμαστε, τυπώνει σιγά-σιγά στην ψυχή μας την δική του σκοτισμένη μορφή. Έτσι, με την αμαρτία, με την έξι στην αμαρτία, μορ­φώνεται μέσα μας ένα άλλο εγώ, μία άλλη ψυχή, ένας άλ­λος εαυτός, εκείνος ο εαυτός, τον οποίο ζητεί ο Κύριος να απαρνηθούμε: «ου γαρ ο θέλω ποιώ αγαθόν, αλλ’ ο ου θέλω κακόν τούτο πράσσω» (Ρωμ. ζ’ 19). Το κακό το δημιουργή­σαμε εμείς οι ίδιοι, ενώ το καλό είναι από τον Θεό, λέγει ο απόστολος Παύλος (Α’ Τιμ. δ’ 4). Εγώ θέλω να ζω σωστά, αλλά την δύναμι να το κάνω δεν την έχω. Δεν βρίσκω την δύναμι γι’ αυτό, δεν βρίσκω την δύναμι μέσα μου.
Να, το σημερινό Ευαγγέλιο μας αποκαλύπτει τον τρόπο για να πραγματοποιήσουμε στην ζωή μας το καλό που επιθυ­μούμε. Αυτός είναι η απάρνησις του εαυτού σου, της αμαρ­τίας σου, αυτής της αμαρτωλής ψυχής που δημιουργήθηκε, χτίστηκε, μορφώθηκε μέσα σου. Με την νηστεία στην πρα­γματικότητα απωθούμε την αμαρτωλότητα που είναι μέσα μας. Αντικαθιστούμε σταδιακά τον εαυτό μας με τον Χρι­στό, μέχρις ότου φθάσουμε στην τελειότητα που έφθασε ο απόστολος Παύλος, ο οποίος λέγει: «Ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Γαλ. β’ 20). Να, τι σημαίνει «απαρνησάσθω εαυτόν»: Σημαίνει να απαλείψουμε όλες τις (κακές) μας επιθυμίες, κάθε τι ανθρώπινο, εφάμαρτο, και να τα αντικα­ταστήσουμε με τον Χριστό. Να αλλάξουν, να γίνουν όλα Χριστός!
«Ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει αυ­τήν· ος δ’ αν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού και του ευαγγελίου, ούτος σώσει αυτήν» (Μάρκ. η’ 35). Εάν, βεβαί­ως, απαρνηθούμε κάθε αμαρτία μας, κάθε πάθος μας· και αν ξέρουμε, αν αισθανόμαστε και αν θέλουμε να γίνη ο Χρι­στός ψυχή μέσα στην ψυχή μας, καρδιά μέσα στην καρδιά μας, να αντικαταστήση τον εαυτό μας, το εγώ μας με τον Εαυτό Του. Αυτή είναι η μόνη οδός, για να φυλάξουμε εγώ και εσύ και κάθε άνθρωπος την ψυχή μας από την κόλασι, α­πό την καταστροφή, από τον διάβολο, από κάθε κακό, από τα αιώνια βάσανα, να βρούμε μέσα μας εκείνη την θεοειδή ψυχή, εκείνη την θεϊκή ψυχή, την οποία ο Θεός μας έδωσε.
Θεοειδής ψυχή! -Πού είναι άραγε;- Στον Χριστό. Ο Χρι­στός έγινε άνθρωπος για να μας ειπή: Να, έτσι πρέπει να εί­ναι ο άνθρωπος. Εκείνος, ο Θεός, έγινε άνθρωπος. Εκείνος έδειξε στον εαυτό Του την Εικόνα του Θεού. Εμείς είμαστε πλασμένοι κατ’ Εικόνα Θεού. Οφείλουμε να ζούμε σύμφωνα με αυτήν. Τί είναι ο νους μας; Εικόνα του νου του Χριστού, του νου του Θεού. Η δική μας υποχρέωσις είναι να κάνουμε τον νου μας όμοιο με τον νου του Χριστού, δηλαδή να χριστοποιήσουμε όλο τον νου μας και να μπορούμε να πούμε με τον απόστολο Παύλο: «ημείς νουν Χριστού έχομεν» (Α’ Κορ. β’ 16). Αλλά μέχρι να ταυτίσουμε το θέλημά μας με το θέλημα του Χριστού, του Θεού, το δικό μας θέλημα πάντα περιπλανιέται, είναι πάντα αδύνατο, πάντα σκοντάφτει και βυθίζεται στην αμαρτία. Εάν έχουμε τον Κύριο Ιησού Χρι­στό ως το αιώνιο πρότυπό μας, το αιώνιο όραμά μας, τότε ταυτίζουμε τον εαυτό μας με το δικό Του θέλημα. Τότε λέμε: δεν θέλω να γίνη το θέλημά μου, αλλά το δικό Σου (Κύριε). «Πάτερ ημών, γενηθήτω το θέλημά σου ως εν ουρανώ και επί της γης».
Όταν εμείς, τηρώντας τις εντολές του Θεού, θέλουμε να θεραπεύσουμε το θέλημά μας από όλες τις αδυναμίες, από όλες τις αρρώστειες του, από όλο τον θάνατό του, στην πρα­γματικότητα θεραπεύουμε τον εαυτό μας από κάθε αμαρτία και εξορίζουμε από τον εαυτό μας κάθε τι εφάμαρτο. Ναί! Όσο ολόκληρος ο άνθρωπος επιποθεί τον Θεό, όσο στ’ α­λήθεια αγωνίζεται να απαρνηθή τον εαυτό του και να ακο­λουθή τον Χριστό, να σηκώνη τον Σταυρό, να σηκώνη τον Σταυρό του Χριστού, τότε αληθινά λαμβάνει από τον Κύριο Ιησού Χριστό την θεία δύναμι. Διότι, όπως έχει λεχθή, ο Σταυρός «ημίν τοις σωζομένοις δύναμις Θεού εστί» (Α’ Κορ. α’ 18). Ημίν, για μένα και για σένα και για κάθε άνθρωπο. Όταν αποφασίσης να βιάσης τον εαυτό σου να σηκώσης τον σταυρό σου, να! εσύ την ίδια στιγμή λαμβάνεις θεία δύ­ναμι. Αυτή την δύναμι την δίνει ο Κύριος για να μπορέσης να νικήσης κάθε αμαρτία μέσα σου, να μπορέσης να νικήσης κάθε κακό, κάθε κακή συνήθεια, να μπορέσης να παιδαγωγήσης την γλώσσα σου να μη λέγη άπρεπα λόγια, να παιδαγωγήσης το μάτι σου να μη βλέπη εκείνα που δεν πρέπει να βλέπη. Όλη η ζωή σου να γίνη χριστοειδής. Χάριν τίνος; Χά­ριν του Χριστού. Για να εγκατοικίσης τον Χριστό μέσα σου! Να, αυτός είναι ο σκοπός μας, αυτό είναι το όραμά μας, αυ­τό είναι η ανάπαυσις και η ειρήνη και ο αιώνιος παράδεισος της ψυχής μας, κάθε ανθρώπινης ψυχής. Χωρίς τον Χριστό η ανθρώπινη ψυχή δεν ειρηνεύει…
Η δική μας οδός, η οδός των Αγίων και της νηστείας, είναι βία στον εαυτό μας να πράττωμε κάθε αγαθό, διηνε­κής βία του εαυτού μας προς κάθε καλό. Διότι η φύσις μας δεν θέλει το καλό. Εκείνη κλίνει στο κακό. Εσύ όμως βίασε τον εαυτό σου να πνίγης κάθε κακό που υπάρχει μέσα σου. Ο Κύριος θα σου δώση την δύναμι της Αναστάσεως για να κάνης πραγματικά κάθε καλό. Να σηκώνουμε τον σταυρό μας, να χριστοποιούμε τον εαυτό μας και να προσέχουμε ότι νηστεία δεν είναι άλλο από το να αντικαταστήσουμε τον ε­αυτό μας με τον Χριστό, τον Θεό μας. Μέσω κάθε αρετής ο άνθρωπος πρέπει να αντικαθιστά τον εαυτό του με τον Θεό, τον Κύριο Ιησού Χριστό. Διότι, «θεός η αρετή», όπως λέγει ο άγιος Μάξιμος. Και αυτή η θεία δύναμις είναι πιο δυνατή από αυτόν εδώ τον κόσμο, αυτή η δύναμις μας χαρίσθηκε για να υπερνικούμε κάθε κακό, να υπερνικούμε κάθε αμαρτία, κάθε διαβολική δύναμι. Βίασε τον εαυτό σου σε κάθε καλό και ο Αγαθός Κύριος θα σου δώση την δύναμι της Αναστάσεως, ώστε να πορεύεσαι από την μεγαλύτερη θλίψι στην μικρότερη και από την μικρότερη χαρά στην μεγαλύτε­ρη χαρά. Να βαδίζουμε όλοι προς την βασιλεία των ουρα­νών, έως ότου μπορέσουμε να πούμε με την Χάρι του Θεού και εμείς: «Κύριε Ιησού Χριστέ, δεν ζω πλέον εγώ· εσύ ζης μέ­σα μου δια των αγίων Μυστηρίων και των αγίων αρετών». Σε Εσένα ανήκει η δόξα και η ευχαριστία, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.