Ἡ πρὸς τὴν Α´ ἐν Νικαίᾳ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον ὀφειλομένη εὐγνωμοσύνη τῶν Χριστιανῶν καὶ ἰδίᾳ τῶν Ἑλλήνων. ὑπό τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, Ἐπισκόπου Πενταπόλεως.

Πρὸ τῆς Ἱερᾶς μνήμης τῆς Ἱερᾶς ταύτης Οἰκουμ. Συνόδου ὀφείλομεν οἱ τὴν Πίστιν αὐτῆς ὁμολογοῦντες νὰ ἀποκαλυπτώμεθα καὶ μετὰ σεβασμοῦ τὸ ὄνομα αὐτῆς νὰ ἑορτάζωμεν ἐτησίως, ὅπως ἔργῳ ἐκδηλῶμεν ὅ,τι λόγῳ παραδεχόμεθα νὰ ἐκχέωμεν δὲ τὰς καρδίας ἡμῶν πρὸς τὸν Θεὸν ἐξ αἰσθήματος εὐγνωμοσύνης καὶ νὰ δοξάζωμεν τοὺς Ἁγίους Πατέρας, τοὺς ἀηττήτους προμάχους τῆς ὀρθοδόξου Πίστεως ψάλλοντες ἐναρμονίως ὅσα αὐτοὶ καλῶς ἐδογμάτισαν καὶ ἐμελώδησαν. Καὶ μεταξὺ μὲν τῶν θεσπεσίων ἀνδρῶν, οἵτινες διέλαμψαν κατὰ τὴν μεγάλην ἐκείνην ἐποχὴν τῆς κρίσεως καὶ τῆς ἀκμῆς τῆς θρησκείας, ἐν τῇ ὀφειλομένῃ εὐγνωμοσύνῃ ἡμῶν πρέπει πάντως νὰ κατέχῃ τὴν ἐξαιρετικὴν θέσιν ὁ πρῶτος ἁπάντων καὶ καθηγούμενος Μέγας Ἀθανάσιος διότι οὖτος θεσπίσας ὅτι «Πίστις καθολικὴ αὕτη ἐστὶν ἵνα ἕνα Θεὸν ἐν Τριάδι καὶ Τριάδα ἐν Μονάδι σεβώμεθα, μήτε συγχέοντες τὰς ὑποστάσεις, μήτε τὴν οὐσίαν μερίζοντες», ἀπεσκυβάλισεν εἰς τοὺς ἀπίστους πάντα, ὅστις δὲν ἀπεδέχετο ὁλόκληρον τὴν σειρὰν τῶν ἀῤῥήτων τούτων ἀληθειῶν, διήνοιξεν ἀνυπέρβλητον χάσμα μεταξὺ Ἀρείου καὶ Ἐκκλησίας ὀχυρώσας τὴν Χριστιανικὴν ἑνότητα διὰ πανοπλίας, ἥτις ἐπήρκεσεν αὐτῇ ἐπὶ πεντεκαίδεκα ὅλους αἰῶνας, καὶ διὰ τῆς ἀσφαλείας, δι᾿ ἧς περιέβαλε τὴν Πίστιν, ἐμφυσήσας θάῤῥος καὶ πειθὼ ἀκαταγώνιστον εἰς ἅπαντας τοὺς Κήρυκας τοῦ θείου Λόγου ἀπὸ τῶν χρόνων αὐτοῦ μέχρι σήμερον.

Ἀλλὰ καὶ οἱ μετὰ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου εὐθαρσῶς καὶ γενναίως συναγωνισάμενοι 318 Θεοφόροι Πατέρες παρὰ πάντων μὲν τῶν Χριστιανῶν δέον νὰ ὦσι σεβαστοί, κατ᾿ ἐξοχὴν ὅμως παρὰ τῶν Ἑλλήνων διότι οὖτοι πλὴν τοῦ θρησκευτικοῦ λόγου, δι᾿ ὃν ὀφείλουσιν εὐγνωμοσύνην πρὸς αὐτήν, ἔχουσι καὶ λόγους πολιτικούς, λόγους ἐθνικούς, δι᾿ οὓς ὀφείλουσι νὰ τιμῶσι καὶ γεραίρωσι τὴν μνήμην αὐτῆς. Καὶ τῷ ὄντι ἐν τῇ Ἱερᾷ ταύτῃ Συνόδῳ ὁ διασπαρεὶς Ἑλληνισμὸς ἀπὸ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου τοῦ προπαρασκευάσαντος τὴν ὁδὸν τοῦ Χριστιανισμοῦ ὑπὸ Αὐτοκράτορα τὸν Μέγαν Κωνσταντῖνον, Ῥωμαῖον μὲν τὸ γένος καὶ τὴν ἀρχήν, ἀλλ᾿ Ἕλληνα τὴν διάθεσιν διὰ τὴν ἐπίδρασιν τῆς θρησκείας τῆς Ἑλληνικῶς ἀναπτυχθείσης, συναθροίζεται ἀπὸ τῶν περάτων τοῦ Ῥωμαικοῦ κράτους ἐν Νικαίᾳ, ἵνα κανονίσῃ τὴν πίστιν τῶν Ῥωμαίων ὑπηκόων αὐτοῦ, αὐθεντικῶς ἀποφανθῇ κατὰ τῆς παλαιᾶς πλάνης, καὶ ἀνακηρύξῃ τὴν ὀρθὴν διδασκαλίαν, ἣν ὤφειλεν ἡ Οἰκουμένη ἅπασα νὰ ἀσπασθῇ, ὡς τὸν κανόνα καὶ ὁδηγὸν τῆς ἀληθείας τῆς κανονιζούσης τὰ εὐγενέστερα τοῦ ἀνθρώπου αἰσθήματα.

Ἐν ταύτῃ ὁ Ἑλληνισμὸς ἐνίκησεν οὐχὶ μόνον τὴν αἵρεσιν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐθνικὴν πλάνην τῆς παλαιᾶς λατρείας καὶ τὴν Ῥωμαϊκὴν ἐξουσίαν· ἐν ταύτῃ ἐξεδηλώθη ἡ ἰσχὺς τοῦ Ἑλληνικοῦ στοιχείου, αὕτη δὲ ὑπῆρξεν ὁ πρῶτος σπινθὴρ τοῦ ἀναλάμψαντος μετὰ ταῦτα Ἑλληνισμοῦ, αὕτη ἧτο ἡ πρώτη ζύμη ἡ συγκεντρώσασα περὶ ἑαυτὴν καὶ ζυμώσασα ὅλον τὸν Ῥωμαϊσμόν, ὃν ἐντὸς ὀλίγου ἀνέδειξεν Ἑλληνισμόν, καὶ αὕτη ἣν τὸ χωνευτήριον τὸ καθαρίσαντα στοιχεῖα τοῦ κράτους καὶ ἀναχωνεύσαν τὸ Βυζαντινὸν Ἑλληνικὸν βασίλειον. Ἡ Ἑλληνικὴ φιλοσοφία ἐν αὐτῇ διέλαμψεν, ὁ δὲ Πλάτων καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ἦσαν οἱ ἐπίκουροι τῆς ἀληθείας πρόμαχοι. Πάντως λοιπὸν ἡ θεία Πρόνοια παρουσίασεν αὐτοὺς πρὸ τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅπως βοηθήσωσιν αὐτὸν ἐν τῇ πάλῃ κατὰ τοῦ ψεύδους. Ἐν τῇ Συνόδῳ ταύτῃ ἔστη τὸ τρόπαιον τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐν ταύτῃ ὁ Ἑλληνισμός, ὡς ἄλλη Ἀθηνᾶ ἀνέθορεν ἐκ τῆς κεφαλῆς τοῦ Ῥωμαϊκοῦ κράτους, ὅπως διευθύνη διὰ τῆς σοφίας αὐτῆς τὰς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων καὶ συμβουλεύσῃ τὰ ἄριστα. Ἡ Νίκαια, ἡ Ἑλληνικωτάτη αὕτη πόλις, ἧτο ὁ θρίαμβος τῶν Ἀθηνῶν κατὰ τῆς Ῥώμης, ἧτο ἡ πτῶσις αὐτῆς καὶ ἡ ἀνόρθωσις τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς νέας πρωτευούσης τοῦ Ἑλληνισμoῦ ἐν ταύτῃ ἀνεφάνη ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ, ἀνεδείχθη τὸ κράτος αὐτοῦ καὶ διέλαμψεν ἡ περιφάνεια τοῦ πνεύματος αὐτοῦ. Ἰδοὺ ἐν αὐτῇ τὰ πάντα Ἑλληνικά, τὰ Μέλη τῆς Συνόδου, ἡ Γλῶσσα, αἱ συζητήσεις, τὰ Πρακτικά, τὰ Βουλεύματα καὶ ἐν γένει πάντα τὰ χαρακτηρίζοντα Ἑλληνικὴν Βουλήν. Ἡ Σύνοδος αὕτη εἶναι τιμητικὸν παράσημον, τὸ ὁποῖον ἐτίμησε, τιμᾷ καὶ θὰ τιμᾷ τὸ στῆθος παντὸς Ἕλληνος ἐν αὐτῇ ἐδείχθη ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς δὲν θνῄσκει, ἀλλ᾿ ὅτι πίπτων ἐγείρεται ἰσχυρότερος, ὅτι ἔχει τὸ μυστήριον νὰ κατακτᾷ πνευματικῶς τοὺς κατακτώντας τὰς χώρας του, καὶ ὅτι προώρισται νὰ ζῇ, ὅπως ζωογονῇ.

Ἡ Α´ Οἰκουμενικὴ αὕτη Σύνοδος δέον νὰ διδάξῃ τὰ ἔθνη καὶ τοὺς λαοὺς ὅτι ὀφείλουσι νὰ σέβωνται καὶ τιμῶσι τὸν Ἑλληνισμὸν διά τε τὰς μεγάλας ἐκδουλεύσεις, ἃς παρέσχε τῇ ἀνθρωπότητι ἐν γένει, καὶ διὰ τὰ ἰδιάζοντα πλεονεκτήματα αὐτοῦ, δι᾿ ὧν δύναται νὰ φαίνηται ἀείποτε ὠφέλιμος τῇ ἀνθρωπότητι. Τοιαύτη ἡ πρώτη Ἁγία Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, καὶ τοιαῦται αἱ ἀρεταὶ καὶ αἱ ὑπηρεσίαι αὐτῆς πρός τε τὴν ἀνθρωπότητα καὶ ἰδίως πρὸς τὸν Ἑλληνισμὸν διὸ πάντες μὲν ὀφείλουσι νὰ τιμῶσιν αὐτήν, ἰδίως ὅμως ὁ Ἑλληνισμὸς διότι αὕτη ὑπῆρξε δι᾿ αὐτὸν ναῦς περισώσασα καὶ ἀναδείξασα θρησκείαν καὶ ἐθνικότητα.

πηγή