ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ –ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Ξηροποτάμου, βρίσκεται χτισμένη στη δυτική πλευρά της χερσονήσου του Άθω, σε υψόμετρο 200 μέτρων σε μια τοποθεσία με πανοραμική θέα και σε πολύ μικρή απόσταση απο το λιμάνι της Δάφνης. Η παράδοση αναφέρει ότι η μονή χτίστηκε την εποχή της αυτοκράτειρας Πουλχερίας (450 – 457).

Η ιστορία της Μονής

Άλλες πηγές αναφέρουν ώς ιδρυτές της μονής τους αυτοκράτορες Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο (912 – 959) και Ρωμανό Α΄ Λεκαπηνό (920 – 944). Σύμφωνα όμως με γραπτές πηγές η μονή ιδρύθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα απο το μοναχό Παύλο Ξηροποταμηνό. Το όνομα του αναγράφεται στο πρώτο τυπικό του Αγίου Όρους, ως ηγουμένου της μονής και σπουδαίου πνευματικού ανδρός. Η μονή τον 11ο αιώνα κατείχε στήν ιδιοκτησία της τεράστιες εκτάσεις γής, τα όρια της οποίας έφταναν μέχρι τις μονές Ιβήρων, Αγίου Παύλου και Αγίου Διονυσίου. Μέχρι τον 13ο αιώνα η μονή είχε μεγάλη υλική ευημερία και πνευματική άνθηση. Με την έλευση όμως των Φράγκων και τις επιδρομές των πειρατών άρχισαν οι οικονομικές δυσχέρειες. Το 1280 μία καταστροφική πυρκαγιά μεγάλωσε τα προβλήματα του μοναστηριού, τα οποία άρχισαν να ξεπερνιούνται με την έκδοση χρυσόβουλων απο τους Παλαιολόγους Αυτοκράτορες Μιχαήλ Η΄ (1259 – 1282) και Ανδρόνικου Β΄ (1282 – 1328). Το 1507 η μονή κάηκε ξανά και διασώθηκαν μόνο τα ιερά κειμήλια της. Την ίδια εποχή ο Σελίμ ο Α΄ εξέδωσε φιρμάνι που έδινε ξεχωριστά προνόμια στην μονή, ενώ το 1609 άλλη μία πυρκαγιά την κατέστρεψε εκ νέου.

Οι Σέρβοι ηγεμόνες βοήθησαν στο έργο της αναστήλωσης της και ο Καισάριος Δαπόντε το 1760 την ανακαίνισε εκ βάθρων. Οι συνεχείς επιδρομές των Τούρκων και των πειρατών είχαν ως αποτέλεσμα τα ιερά κειμήλια να πωληθούν και να ανακτηθούν απο τον Νικόλαο Κεφαλά, ο οποίος τα έστειλε για φύλαξη στην Ύδρα. Με την επανάσταση του 1821, τουρκικό στρατιωτικό τμήμα κατέλυσε στη μονή μέχρι το 1829. Μετά το πέρας των πολεμικών επιχειρήσεων οι πατέρες επανήλθαν στη μονή και προσπάθησαν με την περιόδευση του Τιμίου Ξύλου και των ιερών λειψάνων των Αγίων Τεσσαράοντα Μαρτύρων στις παραδουνάβιες ηγεμονίες να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα χρήματα για την ανοικοδόμηση των κτιριακών εγκαταστάσεων της μονής. Σήμερα συνεχίζονται αδιάκοπα οι εργασίες για την αποκατάσταση της νοτιοδυτικής πτέρυγας της μονής που κάηκε το 1972, ενώ έχουν ανακαινισθεί το αρχονταρίκι και οι ξενώνες. Η μονή Ξηροποτάμου κατέχει σήμερα τήν όγδοη θέση στη σειρά των μοναστηριών του Αγίου Όρους.

Το καθολικό της μονής

Ο ναός είναι βυζαντινού αγιορείτικου ρυθμού και είναι αφιερωμένος στη μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Χτίστηκε απο το 1761 έως το 1763 απο το λόγιο και πολυγραφότατο μοναχό Καισάριο Δαπόντε. Έχει ύψος 15 μέτρα, μήκος 30 και πλάτος 19 και είναι στραμμένος περισσότερο πρός το βορρά. Οι τοιχογραφίες αγιογραφήθηκαν το 1783 και απεικονίζουν στον κυρίως ναό σκηνές απο την Καινή Διαθήκη, στη λιτή απο την Παλαιά Διαθήκη και στο νάρθηκα από τήν Αποκάλυψη. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο έχει φυτικό διάκοσμο, ενώ οι φορητές εικόνες που είναι αναρτημένες σε όλα τα μέρη του ναού ξεπερνούν τις 200. Εντός του Ιερού φυλάσεται το μεγαλύτερο στον κόσμο μέρος του Τιμίου Σταυρού, στο οποίο φαίνεται και μία απο τίς τρύπες απο τα καρφιά του Κυρίου. Επίσης φυλάσονται και τα λείψανα των Αγίων: Τιμοθέου, Μεγάλου Βασιλείου, Χρυσοστόμου, Γρηγορίου του Θεολόγου, Θεοδώρων Τύρωνος και Στρατηλάτου, Χαραλάμπους, Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, Δέκα Μαρτύρων Κρήτης, Ιγνατίου του Θεοφόρου και η κάρα του νεομάρτυρος Αυξεντίου. Στήν αριστερή γωνία του εξωνάρθηκα υπάρχει εντοιχισμένη ανάγλυφη ολόσωμη παράσταση του Αγίου Δημητρίου με κτητορική επιγραφή.

Έξω απο το καθολικό υπάρχει η φιάλη αγιασμού ενώ απέναντι απο την κυρίως είσοδο του ναού, στη νότια πτέρυγα της μονής, βρίσκεται η τράπεζα, η οποία χτίστηκε απο τον ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρο. Είναι ευμεγέθης και τοιχογραφημένη το 1859 απο αγιογράφους μοναχούς της σκήτης της Αγίας Άννας. Εκτός απο το καθολικό υπάρχουν 7 παρεκκλήσια εντός του μοναστηριού (Αρχαγγέλων, Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, Προδρόμου, Εισοδίων Θεοτόκου, Αγίου Θεοδοσίου και Αγίου Γεωργίου) εκτός του περίβολου 4 κελλιά (Αναλήψεως, Κοιμήσεως Θεοτόκου, Αγίου Αθανασίου και Γενέσιου του Προδρόμου) και το κελλί του Αγίου Δημητρίου στίς Καρυές. Στο σκευοφυλάκειο της μονής φυλάσσονται χρυσοκέντητα άμφια, λειτουργικά σκεύη, ασημένια ευαγγέλια, επισκοπικές ράβδοι και ένα αριστούργημα της μικροτεχνίας, ο δίσκος απο στεατίτη που είναι δώρο της αυτοκράτειρας Πουλχερίας. Η βιβλιοθήκη περιέχει 341 χειρόγραφους κώδικες, 20 περγαμηνούς, 20 χειρόγραφους κώδικες εκκλησιαστικής μουσικής, ένα τετραευάγγελο του 14ου αιώνος και 4.000 έντυπα βιβλία και στεγάζεται πάνω απο το νάρθηκα του καθολικού. Η Μονή πανηγυρίζει στίς 9 Μαρτίου τη μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων καί στίς 14 Σεπτεμβρίου την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Για επικοινωνία: Ιερά Μονή Ξηροποτάμου, τηλ: (23770) 23.251, fax: (23770) 23.733.


http://papakallinikos.wordpress.com